Gebrek aan morele moed, medisch verraad en de weg naar tirannie
Dit artikel verscheen eerder in The Spectator Australia.
Dr. Andrew McIntyre – Consultant gastro-enteroloog aan de Sunshine Coast van Queensland
Kara Thomas – Secretaris van de Australische Vereniging van Medisch Professionals
De covid-pandemie zal niet alleen herinnerd worden als een crisis in de volksgezondheid, maar ook als een diepgaand moreel falen. Het legde het angstaanjagende gemak bloot waarmee democratische samenlevingen in de ban van collectieve angst ethische principes, mensenrechten en elementair medisch fatsoen kunnen opgeven. De reactie op covid was verre van een triomf van de wetenschap maar eerder een capitulatie voor autoritaire impulsen. Deze werd niet zozeer door tirannen mogelijk gemaakt, maar vooral door de morele lafheid van professionals die belast waren met het beschermen van het algemeen belang – vooral de medische elite.
De banaliteit van medeplichtigheid: angst en conformisme verdrukken de rede
Hannah Arendt’s concept van de ‘banaliteit van het kwaad’ biedt een huiveringwekkend kader om de pandemierespons te begrijpen. Het was niet openlijke kwaadaardigheid waardoor lockdowns, mandaten en censuur werden gevoed, maar veeleer de passieve naleving ervan door bureaucraten, artsen, advocaten en politici. Gewone mensen in gezagsposities die tekortschoten in kritisch denken, vragen stellen en handelen. Rede werd vervangen door angst – of het nu angst voor het virus was, angst voor de prijs voor het stellen van vragen, of allebei. De menselijke neiging tot kuddegedrag legde dissidenten het zwijgen op.
Noodbevoegdheden, bedoeld voor kortdurende crises, werden opeens genormaliseerde instrumenten om controle op de bevolking uit te oefenen. Strenge lockdowns, reisverboden en experimentele vaccinmandaten werden opgelegd met een verstrekkend gebrek aan respect voor mensenrechten en wetenschappelijk debat. Degenen die de maatregelen in twijfel trokken, werden belasterd, gecensureerd of professioneel uitgerangeerd. Samenlevingen die zich erop lieten voorstaan vrijheid en een eerlijk proces te waarderen, bevorderden in plaats daarvan een sfeer van angst, onderdrukking en blinde gehoorzaamheid. Dat zijn kenmerken van totalitarisme.
Medische instellingen: verraad aan ethiek en lafheid in leiderschap
Nergens was deze morele ineenstorting duidelijker dan binnen het medische beroep. De plicht tot het hooghouden van de heilige principes van geïnformeerde toestemming (informed consent), recht op lichamelijke autonomie van de patiënt en wetenschappelijke integriteit, lieten artsen en medische instanties voor een groot deel vallen. Professionele organisaties en specialistische colleges weigerden niet alleen het overheidsbeleid te betwisten, maar handhaafden het zelfs actief. Zij drongen niet aan op kritisch onderzoek, en lieten daarmee hun patiënten en het publiek in de steek.
In plaats van hun eigen panels van onafhankelijke experts bijeen te roepen om het aangeleverde bewijs te beoordelen en een bijdrage te leveren aan verantwoord beleid – zoals geadviseerd door de coalitie Dokters Tegen Mandaten – bezweken de gerenommeerde instanties onder de druk van regelgevers en bureaucraten van Volksgezondheid. Hun zwijgen, of erger nog, hun actieve medeplichtigheid, beroofde deze medisch professionals en hun instituten van elke schijn van ethisch leiderschap. Hun collega’s die het aandurfden om vaccinmandaten, schade door lockdowns of censuur in twijfel te trekken, werden belasterd, bedreigd en vaak beroepsmatig geruïneerd – waardoor de waarheid zelf ondergronds moest gaan.
Dat terwijl dit bij uitstek een moment was dat om morele moed, wetenschappelijk en klinisch onderzoek vroeg. In plaats van het groeiende wetenschappelijk bewijs te onderzoeken, overheidsrapporten te lezen zoals het TGA Niet-klinisch Evaluatierapport BNT162b2 [mRNA] Covid-vaccin (COMIRNATYTM), de verschillende TGA AusPars (bijv. Australisch Openbaar Beoordelingsrapport voor BNT162b2 (mRNA)), of de PF-07302048 (BNT162B2) ontvangen tot 28 februari 2021, kozen de meeste medische instellingen en professionals – geconfronteerd met mogelijke carrièrerisico’s en sociale uitsluiting – ervoor om blindelings de overheidsrichtlijnen te volgen. Het resultaat was niet alleen een professioneel falen, maar ook een verraad aan het publieke vertrouwen dat nog jaren zal nagalmen.
De aanval op mensenrechten
Zoals aangetoond in het rapport Collateral Damage van de Australische Mensenrechtencommissie, werden door de pandemierespons fundamentele rechten vertrapt die de basis vormen van een democratische samenleving: bewegingsvrijheid, lichamelijke autonomie, vrije meningsuiting en vergadering.
Autoriteiten legden algemene beleidsmaatregelen op zonder rekening te houden met proportionaliteit of individuele omstandigheden, waarmee het principe werd uitgehold dat rechten alleen beperkt mogen worden wanneer dat noodzakelijk en gerechtvaardigd is. Angst aanjagen kwam in de plaats van evenwichtige discussie, en surveillancemaatregelen werden uitgebreid onder het mom van ‘volksgezondheid’. Het precedent dat tijdens covid werd geschapen, lijkt democratische samenlevingen op de rand van een dystopische toekomst te hebben gebracht, waarin individuele vrijheid voor altijd ondergeschikt is aan bureaucratische decreten.
Mattias Desmet, Iain McGilchrist en de noodzaak om de waarheid te spreken
Wat verklaart dit massale morele falen? Hoogleraar psychologie Mattias Desmet waarschuwt in zijn werk over massavorming hoe samenlevingen die gegrepen zijn door angst en isolatie vatbaar worden voor autoritaire controle, terwijl bevolkingen valse zekerheid zoeken in conformiteit. Desmet betoogt dat het tegengif voor totalitaire tendenzen een eenvoudige maar moeilijke daad is: de waarheid spreken – het doorbreken van de collectieve hypnose door moedige dissidentie.
Evenzo waarschuwt filosoof Iain McGilchrist in zijn verkenning van het verdeelde brein en het verlies van betekenis in het moderne leven, tegen een samenleving die wordt gedomineerd door smalle, bureaucratische ‘linkerhersenhelft’-denkpatronen die de menselijke complexiteit en het moreel kunnen oordelen devalueren. Zijn recente oproep tot waarheid benadrukt dat het herwinnen van vrijheid en waardigheid een ontwaken van geweten en verbeelding vereist – een bereidheid om verder te kijken dan de mechanistische, utilitaire logica als ondersteuning van de pandemierespons.
Samen bieden Desmet en McGilchrist een routekaart uit de morele mist: spreek moedig de waarheid, denk vrij, en herstel mensgerichte ethiek tegenover ontmenselijkende bureaucratie.
Een oproep aan de medische beroepsgroep: morele moed herontdekken
Als de geneeskunde haar ziel wil terugwinnen, moeten artsen opstaan als verdedigers van de menselijkheid, niet als handhavers van staatsdecreten. Dit vereist:
- Onwrikbare toewijding aan geïnformeerde toestemming (informed consent): Artsen moeten ervoor zorgen dat patiënten volledig op de hoogte zijn van risico’s en voordelen en gestimuleerd worden om hun eigen keuzes te maken – zonder dwang. Het volgen van overheidsrichtlijnen is geen vervanging voor persoonlijk klinisch oordeel en ethisch redeneren van de arts.
- Felle bescherming van patiëntautonomie: De heilige arts-patiëntrelatie moet worden beschermd tegen politieke en bureaucratische inmenging. Artsen dienen patiënten – niet de staat.
- Moed om onethisch beleid uit te dagen: Geneeskunde vereist morele moed. Artsen moeten zich uitspreken tegen beleid dat patiënten schaadt of rechten schendt, zelfs als dat persoonlijke kosten met zich meebrengt.
- Verdediging van het vrije wetenschappelijke discours: Open debat en dissidentie zijn essentieel voor medische vooruitgang. Het onderdrukken van tegengestelde stemmen tijdens de pandemie vormt een groot gevaar voor wetenschap en volksgezondheid.
- Individuele en compassievolle zorg: Artsen moeten weerstand bieden aan ontmenselijkend, one-size-fits-all volksgezondheidsbeleid. Geneeskunde is een kunst van individuele zorg, geen bot instrument van de staat.
Conclusie: Ethiek en vrijheid terugvinden
De pandemie legde de schokkende kwetsbaarheid van medische ethiek en burgerlijke vrijheden bloot. Angst, conformisme en lafheid maakten de weg vrij voor ongekende overheidsoverschrijding en het verraad van patiënten. Maar het bood ook een cruciale wake-up call.
Nu is het moment voor de medische beroepsgroep én voor de samenleving als geheel om deze tekortkomingen onder ogen te zien. Om de toewijding aan waarheid, ethiek en menselijke waardigheid te herbevestigen. In navolging van Desmet en McGilchrist begint de weg voorwaarts met de moed om de waarheid te spreken tegenover macht. Om geneeskunde terug te claimen als een nobel beroep gewijd aan het welzijn van individuen, niet aan de grillen van overheden.
Het juiste morele pad van de geneeskunde – en van de samenleving – kan terugleiden naar gerechtigheid. Artsen moeten hun plaats als ware genezers heroveren, geleid door de principes van ethische, evidence-based geneeskunde, in plaats van louter consumenten te blijven van farmaceutisch gesponsorde, kant-en-klare voorschriften en overheidsrichtlijnen die de rigoureuze validatie (*) missen die het beroep vereist. Maar dit kan alleen gebeuren als degenen die belast zijn met de zorg voor anderen bereid zijn op te staan, zich uit te spreken en weerstand te bieden aan de langzame opmars van totalitaire controle. Wetenschap, zoals Richard Feynman beroemd opmerkte, ‘is het geloof in de onwetendheid van experts’ – een herinnering dat echte wetenschap gedijt op vragen stellen, niet op blinde gehoorzaamheid.
(*) de grondige en strenge controle van gegevens en processen om de hoogst mogelijke kwaliteit, betrouwbaarheid en nauwkeurigheid te garanderen.
Kara Thomas en Andrew McIntyre