Dr. Erwin Kompanje (Universitair hoofddocent klinische ethiek, onderzoeker, klinisch ethicus voor de Intensive Care van het Erasmus MC en filosoof) schreef een blog over het belang van non-discriminatie in de gezondheidszorg:
Een dronken automobilist die na een verkeersongeval met een ernstig schedelhersenletsel op de intensive care wordt opgenomen; een jonge vrouw met acuut leverfalen na een poging tot zelfdoding, die met een grote hoeveelheid paracetamol op de spoedwachtlijst voor levertransplantatie wordt gezet; een roker met COPD Gold 4, die het voor de derde keer in een jaar tijd niet zonder beademing kon bolwerken; een drugshandelaar met een schotwond in zijn hoofd die comateus op de intensive care komt en een vijftiger met hartfalen en een geschiedenis van vier PCI’s (stents) en een kransslagaderomleiding, die niet bereid is om zijn leefstijl aan te passen en nu weer een bed op de intensive care nodig heeft. En een voorbeeld uit het laatste jaar: een ongevaccineerde zestiger met obesitas en diabetes mellitus type-2, die met Covid-19 in buikligging aan de invasieve beademing moet.
Iedere ervaren intensive care arts en verpleegkundige kent zulke patiënten. Omdat non-discriminatie een belangrijke waarde in de gezondheidszorg is, krijgen zij zonder restrictie een behandeling op de intensive care. Toch komt dit soort patiënten al vele jaren voorbij in discussies over ‘eigen-schuld’ en onrechtvaardigheid. “Door hun onverantwoordelijke gedrag belasten zij de zorg,” hoorde ik onlangs een intensivist verzuchten.
Vorig jaar, toen vaccinatie voor SARS-CoV-2 beschikbaar kwam voor iedere Nederlander, kwam tegelijkertijd de intensive care zorg in Nederland onder spanning te staan. Door de grote hoeveelheid intensive-care behoeftige patiënten en de dreiging van het moeten toepassen van het draaiboek code zwart, spraken velen zich openlijk uit dat zij moeite hadden met de behandeling op de intensive care van ongevaccineerde Covid-19 patiënten. Ongevaccineerde Nederlanders werden in de samenleving plots als groep gestigmatiseerd, gediscrimineerd en zelfs gedehumaniseerd als onverantwoordelijk en als minderwaardig. De polarisatie tussen de ‘verantwoordelijke en deugdzame’ gevaccineerden en de ‘onverantwoordelijke’ ongevaccineerden werd steeds nadrukkelijker en grimmiger.
Op sociale media maar ook in de mainstream media werden zij openlijk beticht van het ontwrichten van de zorg. Mediacratie pur sang. Sommigen riepen dat zij hun ziekenhuisopnamekosten maar zelf moesten betalen of dat zij maar achteraan moesten sluiten voor een bed op de intensive care of überhaupt in het ziekenhuis. Een bekende viroloog opperde zelfs om hen op een eiland te isoleren. Deze openlijke polarisatie nam pas wat af, toen de vaccins niet afdoende bleken te helpen tegen besmetting, ziekte en tegen ziekenhuisopname en in december 2021 ook volledig gevaccineerden van het openbare leven werden uitgesloten, ook zij wel degelijk besmettelijk konden zijn en Covid-19 konden krijgen.
Door de coronapandemie kwam het al vele jaren sluimerende ‘eigen-schuld’ als maat voor zorg openlijk aan de oppervlakte. Maar kunnen of mogen mensen verantwoordelijk gehouden worden voor hun, in de ogen van anderen, onverantwoordelijke gedrag? Hebben ongevaccineerde covidpatiënten minder recht op eenbehandeling of ic-bed? En is de vaccinatiestatus wel of niet vergelijkbaar met ander onverantwoordelijk ziekmakend gedrag zoals roken, alcoholisme, dronken aan het verkeer deelnemen, chronisch ongezond eten en stressvol leven als dit aanleiding geeft tot zorgvragen?
Non-discriminatie in de gezondheidszorg
Enkele belangrijke waarden bepalen ons handelen in de gezondheidszorg: geen schade veroorzaken, goed doen en non-discriminatie zijn hiervan de belangrijkste. Daarom is iedereen die zorg nodig heeft welkom. Wanneer zorgschaarste optreedt, is het redelijk om bij de afweging om zorg toe te kennen de waarschijnlijkheid van slagen van een behandeling mee te nemen. Maar het is echt niet aan de behandelaars om een oordeel te geven over de leefstijl van anderen, ook al geeft deze aanleiding tot ziekten. Wij behandelen op de intensive care mensen in nood. Het is aan anderen en de politiek om te bepalen welke maatregelen kunnen leiden tot een daling in leefstijlziekten. Vooralsnog hebben mensen een recht op ongezond leven. Als zij zich solidair hebben getoond door ziektenkostenpremie te betalen, hebben zij vooralsnog onvoorwaardelijk recht op zorg.
Hele blog van Kompanje lezen? Ga dan naar: Het eigen-schuld principe op de intensive care – dr. Erwin J.O. Kompanje