Een artikel dat afgelopen maandag in de VolkskrantĀ verscheen zorgde voor veel ongerustheid bij aanstaande ouders. Een gynaecoloog van het Erasmus MC had bij dertien doodgeboren kinderen de placenta onderzocht en vond aanwijzingen voor een corona-infectie. Het bericht suggereerde dat er een verband bestaat tussen het doormaken van een corona-infectie en een beschadiging van de placenta. Kan een corona-infectie inderdaad de placenta beschadigen? Moet elke zwangere zich meteen laten vaccineren?
Als een zwangere vrouw geĆÆnfecteerd raakt met het coronavirus komt overdracht naar het kindje nauwelijks voor. Overdracht naar de placenta komt wel vaker voor, bij ongeveer 7,7% ā 21% van de geĆÆnfecteerde vrouwen, wat eventueel complicaties kan veroorzaken. Afgelopen augustus verscheen het onderzoek van gynaecologe in opleiding Marjolein Husen en haar collegaās van het Erasmus MC. De groep onderzoekers wilde zien of te voorspellen was welke vrouwen een hoog risico lopen op problemen met de placenta, als zij een corona-infectie doormaken. Hiertoe onderzochten zij 36 placentaās van vrouwen die al dan niet een actieve corona-infectie hadden gehad. Een verband tussen de Covid-19-verschijnselen en afwijkingen van de placenta kon niet worden aangetoond. Sommige moeders vertoonden weinig infectieverschijnselen, maar bleken toch afwijkende placentaās te hebben. Andersom kwam ook voor: een flink zieke moeder, maar een normale placenta. Alle babyās in dit onderzoek kwamen levend ter wereld.
Voorzichtig met conclusies
Bij vijf van de 36 placentaās werden bijzondere afwijkingen gevonden op microscopisch niveau, die mogelijk kenmerkend waren voor een corona-infectie. De auteurs doopten deze afwijkingen alvast tot de āplacentaire handtekeningā (van corona). Als deze typerende afwijkingen te zien waren, was de zwangerschap in een meerderheid van de gevallen moeilijk verlopen voor het kindje (foetale nood). Dat riep een belangrijke vraag op: veroorzaakt het coronavirus specifieke afwijkingen aan de placenta, waardoor het kindje niet goed de benodigde zuurstof en voedingsstoffen krijgt? De auteurs waren voorzichtig met hun conclusies. Het ging immers om een relatief klein onderzoek en de helft van de moeders met de afwijkende placentaās had bovendien diabetes, hetgeen ook afwijkingen kan geven van de placenta.
EĆ©n van de auteurs, gynaecoloog Sam Schoenmakers van het Erasmus MC, is naar aanleiding van dit eerste onderzoek met een vervolgonderzoek gestart. Hiervan is nog geen wetenschappelijke publicatie verschenen, het enige dat we over zijn vervolgonderzoek weten is bekend geworden via zijn uitlatingen in de media, zoals in de Volkskrant. Schoenmaker had bij dertien onverwachte doodgeborenen in de regio de placentaās onderzocht. Deze placentaās bleken allen besmet met het coronavirus. De moeders, zo liet Schoenmakers weten, waren allen ongevaccineerd.
Schoenmakers noemde het aantal van dertien doodgeborenen āongelofelijk veelā en zei ādat er geen enkele andere infectieziekte in zoān korte periode zoveel sterfte heeft veroorzaaktā. Om het getal in perspectief te plaatsen: in Nederland kwamen in 2019 precies 164.225 kinderen ter wereld, waarvan er 484 in de baarmoeder waren gestorven, ofwel 0,3% van het totaal (Intra Uterine Vruchtdood (IUVD) na tenminste 24 weken zwangerschap, cijfers van Perined)
Volgens het registratiesysteem NethOSS (Netherlands Obstetric Surveillance System) zijn er het afgelopen anderhalf jaar 9570 meldingen geweest van zwangere vrouwen met een coronabesmetting (positieve PCR-test), waarbij 36 foetussen in de baarmoeder waren overleden, ofwel 0,4% van het totaal. Zo op het oog lijkt een coronabesmetting dus te leiden tot een iets hogere sterfte. Daarbij is het wel goed om te bedenken dat ongeveer driekwart van de zwangere vrouwen bij een coronabesmetting weinig tot geen ziekteverschijnselen zal ondervinden. Deze vrouwen zullen ook niet gauw in de registratie van NethOSS terecht komen. De NethOSS meldingen zullen vooral afkomstig zijn van de zwangere vrouwen met meer ernstige Covid-19-klachten, waarbij eventueel een ziekenhuisopname nodig is. Onder deze subgroep zijn meer onderliggende ziekten te vinden met bijkomend verhoogde risicoās, wat het hogere percentage foetale sterfte mede kan verklaren.
Verband tussen Covid-19 en doodgeborenen is niet vastgesteld
Hoe Schoenmakers precies aan de groep van dertien doodgeborenen komt wordt ons niet helemaal duidelijk. Mogelijk bestaat er een selectieprobleem (bias), waardoor het probleem relatief groter lijkt. En het verband met Covid-19 is niet zeker vastgesteld. Ja, er is bij een aantal placentaās tegelijk een Covid-19-infectie en een beschadigde placenta gevonden, maar schade aan de placenta kan ook door andere oorzaken ontstaan, zoals de listeriabacterie, het cytomegalovirus, (zwangerschaps) diabetes, een ontsteking van de placentavlokken (chronische villitis), of zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie). Tot we meer weten lijkt het zinvol om zwangere vrouwen met een Covid-19-infectie goed te volgen en vooral op het kindje te letten. Bij tekenen van foetale nood, ongeacht de oorzaak, is een medische beoordeling nodig.
Voor aanstaande ouders is een bericht zoals in de Volkskrant verscheen een beangstigende boodschap. Het roept het beeld op dat een milde Covid-19-infectie net zo schadelijk kan zijn als een ernstig verlopende infectie. Dat placentaās beschadigd kunnen raken, zonder dat je dat door hebt. Dat corona āongelooflijk veelā sterfte veroorzaakt onder ongeboren kinderen. Wij hadden liever gezien dat de onderzoekers eerst hun onderzoek helemaal hadden afgerond, het na peerreview hadden gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift, en dan pas naar buiten zouden treden in de media. Dat zou een hoop ongerustheid kunnen schelen.
De media die het onderzoek van het Erasmus MC aanhalen, eindigen steevast met het advies Ā van het RIVM en de geboortezorgorganisaties aan zwangere vrouwen om zich te laten vaccineren. Op basis van alleen het kleine onderzoek onder 36 vrouwen en het ongepubliceerde onderzoek van het Erasmus MC, zou dat advies voorbarig zijn. Maar wellicht zijn er andere redenen voor zwangeren om zich te laten vaccineren?
Wat zegt het RIVM ?Ā
Het RIVM en de geboortezorgorganisaties zijn opvallend genuanceerd in hun informatie aan zwangere vrouwen, uit de RIVM-folder:
- Zwangere vrouwen hebben geen verhoogd risico om besmet te worden met coronavirus: ze lijken niet ontvankelijker voor het virus dan personen die niet zwanger zijn.
- Gezonde zwangere vrouwen worden niet beschouwd als een hoogrisicogroep. Een ernstiger verloop komt vooral voor bij aanwezige risicofactoren, zoals hoge bloeddruk of diabetes.
- Voor zover bekend is er geen aanleiding om aan te nemen dat sprake is van een verhoogde kans op een miskraam, verlies van het ongeboren kind of aangeboren afwijkingen bij het kind door een infectie met dit virus.
Bijwerkingenregistraties
Wat het RIVM nalaat te vermelden, is dat er bij de coronavaccins een kans bestaat op bijwerkingen. Zij stellen eenvoudigweg dat de vaccins veilig zijn. Ook hoogleraar verloskunde Christianne de Groot zei bij Nieuwsuur dat je ātheoretisch geen langetermijneffecten hoeft te verwachtenā van vaccins. Toen de interviewer vroeg wat het belangrijkste argument was voor zwangere vrouwen om zich te laten vaccineren, antwoordde zij: ā We weten dat de korte- en langetermijneffecten er vrijwel niet zijnā. Dit soort stelligheid past echter niet bij de huidige stand van zaken. Over de effecten van de mRNA-vaccins Moderna en Pfizer die nu worden toegediend in het eerste en tweede trimester van de zwangerschap, zijn nog geen definitieve gegevens bekend (zie: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2104983/ en https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMx210016?query=recirc_curatedRelated_article).
Als we afgaan op de bijwerkingenregistraties en de mogelijke verbanden uit de wetenschappelijke literatuur (zie naschrift hieronder) dan lijkt er vooral reden om terughoudend te zijn. Het RIVM zou er goed aan doen om ook de bezwaren in hun voorlichting op te nemen, zodat aanstaande ouders dit mee kunnen nemen in hun overwegingen.
Naschrift 3 december 2021:
Aan dit artikel hebben meerdere medisch specialisten meegeschreven. Ons uitgangspunt is geweest dat er meer balans moet komen in de voorlichting over coronavaccins aan zwangere vrouwen. Dat het RIVM de mogelijkheid van bijwerkingen helemaal niet noemt in hun informatie aan aanstaande moedersĀ beschouwen wij als een omissie. Er is nog veel onbekend rondom deze nieuwe mRNA vaccins, zoals de langetermijneffecten, en er zijn ook aanwijzingen in de wetenschappelijke literatuur die aanzetten tot voorzichtigheid. Het voorbeeld dat wij als hyperlink plaatsten bleek echter ongelukkig, omdat het artikel later werd ingetrokken door de auteurs. Ze hadden een rekenfout gemaakt. We hebben de hyperlink nu weggehaald, en zullen met een apart artikel komen over wat de wetenschappelijke literatuur zegt over mRNA vaccins tijdens de zwangerschap.Ā Ā