Dat de lockdowns schadelijk zijn geweest is een feit. Om te voorkomen dat ooit weer coronamaatregelen worden genomen vanuit een te smal “medisch perspectief”, wil minister Ernst Kuipers een Maatschappelijk Impact Team (MIT) instellen. Dit moet waken over de maatschappelijke gevolgen van de voorgestelde maatregelen. Artsen Collectief vindt dit een positieve ontwikkeling.
Weet u het nog? Op 18 december 2021 werd een harde lockdown ingesteld die de geschiedenis in ging als de ‘vergislockdown’. Op grond van oplopende infectiecijfers en modellen van het RIVM werden 3000 tot 5000 ic-opnames in januari voorspeld. Dit was gebaseerd op de onjuiste aanname dat omikron net zo ziekmakend zou zijn als delta. Uit het buitenland waren er toen al duidelijke signalen (onder andere uit Zuid-Afrika) dat omikron een milde variant was. Het angstdenken was in Nederland echter te massief en sterk, dus gingen het kabinet en zijn adviseurs ten onrechte uit van het ergste scenario.
‘Better safe than sorry’?
De schadelijke effecten van lockdowns worden inmiddels door vriend en vijand onderkend. Onderzoek laat zien dat met name de tweede lockdown zeer schadelijk was voor de geestelijke gezondheid van jongeren. Terwijl zij relatief weinig te vrezen hadden van omikron, hadden zij veel te lijden van de schoolsluitingen en beperkingen van hun sociale leven.
Minister van VWS Ernst Kuipers presenteerde in zijn corona-najaarsplan onder andere een Maatschappelijk Impact Team (MIT) onder leiding van Jolande Sap. Dit team komt naast het OMT te staan en zal de impact van het coronabeleid op de economie, kwetsbaren, jongeren en het mentaal welzijn in het algemeen in het oog houden. Doel van het MIT is om in de toekomst grote maatschappelijke schade te voorkomen.
Het Artsen Collectief heeft al eerder aandacht gevraagd voor de aanzienlijke nevenschade van het gevoerde coronabeleid. Het instellen van een MIT geeft erkenning voor de schadelijke effecten van de lockdowns en kan een balancerend geluid zijn, in de ogen van Artsen Collectief een goede ontwikkeling. Door meerdere perspectieven te belichten dan alleen het puur medisch-epidemiologische kan een betere afweging worden gemaakt van welke maatregelen nog passend zijn voor het doel van infectiebestrijding.
Risicogestuurd beleid
Het Artsen Collectief bepleitte al eerder om meer oog te hebben voor negatieve gezondheidseffecten als gevolg van de grote sociaaleconomische en mentale schade. In januari van dit jaar stuurden we een brief naar de Tweede Kamer met alternatieve basisprincipes voor een risicogestuurd beleid met maatregelen tegen corona die zo min mogelijk nevenschade tot gevolg hebben, waarbij gezondheid wordt gestimuleerd en waarin (keuze)vrijheid en zelfbeschikkingsrecht voorop staan:
- Bescherm risicogroepen en ouderen, eventueel door vaccinatie, op vrijwillige basis.
- Laat mensen die het coronavirus hebben doorgemaakt en niet-risicogroepen vrij en leg hen geen maatregelen op.
- Test alleen bij klachten en pas na consultatie door een (huis)arts.
- Kijk naar flexibele personeelsinzet van (ic-)verpleegkundigen in/bij doorstroomlocaties en zorg voor gecentraliseerde covidzorg.
- Kies voor het promoten van een goede leefstijl om het immuunsysteem van de mensen te ‘boosten’.
- Geef aandacht aan goede ventilatie.
- Sta vroegtijdige medicatie toe (conform de FLCCC-richtlijnen en protocollen) en beboet geen (huis)artsen die hun patiënten ervoor willen behoeden in het ziekenhuis te belanden.
- Informeer mensen over het belang van vitamine C en D, zink en selenium.
- Stimuleer sporten, beweging en ontspanning.
- En, heel belangrijk: blijf met elkaar in contact, verminder de angst en heb weer vertrouwen in het eigen lichaam en in elkaar.
‘Crisis-lokroep’
De brede visie van het Artsencollectief komt op onderdelen terug In het rapport van het expertiseteam Covid-19 van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Ook deze werkgroep waarschuwt voor de ‘crisis-lokroep’. Vanuit angst voor onbeheersbare toestanden is de verleiding groot om naar sterk inperkende procedures te grijpen, om zo de veiligheid en beheersbaarheid te herstellen. Maar we willen geen herhaling van oude zetten, we willen juist leren van de vergissingen uit het verleden. Het is van groot belang om de veerkracht van de samenleving te versterken zodat aanpakken lokaal en duurzaam worden en ze iedereen bereiken.
De instelling van een MIT is een stap vooruit in de langetermijnaanpak van corona en van mogelijke toekomstige infectieziekten. Het zal een tegenwicht kunnen bieden aan het medisch-epidemiologisch ingestelde OMT, waardoor herhaling van het crisisgestuurde, eenzijdige beleid van de afgelopen twee jaar met alle schade van dien kan worden voorkomen. In de Verenigde Staten verwoordde epidemioloog Dr. Martin Kulldorff het als volgt: ‘the worst public health fiasco in history, pushing school closures, ignoring collateral damage and natural immunity, not properly protecting the elderly […]’.
In de terugblik in het VNG-rapport wordt geconstateerd dat de groeiende rol van de overheid in de crisis gaandeweg steeds meer omstreden is geraakt. Het is zelfs een bron van toenemende polarisatie geworden. Ruimte voor open discussie was veel te beperkt.
‘Best practice’ zoals Zweden
Een recente studie van het Amerikaanse National Bureau of Economic Research vestigt ook de aandacht op de grote niet-covid-gerelateerde oversterfte in de VS, wellicht toe te schrijven aan ‘collateral damage’ van de coronamaatregelen. Deze oversterfte was totaal afwezig in Zweden. Wij hopen daarom dat het MIT ook een andere richting op zal kijken, naar landen met ‘best practice’ wat dit betreft, zoals Zweden, waar bijvoorbeeld ook basisschoolkinderen geen achterstanden hebben opgelopen in leesvaardigheid in de coronatijd in tegenstelling tot wat bij ons gebeurd is.
Nieuwe kansen
Het Artsen Collectief ziet met de instelling van een MIT en het rapport van VNG nieuwe kansen ontstaan om vanuit een verbreed perspectief te komen tot een overwogen, risicogestuurd, proportioneel beleid dat meer ruimte biedt aan inbreng van burgers en vanuit maatschappelijke organisaties. In deze ontwikkeling willen wij heel graag een constructieve rol spelen.
Er ligt een grote uitdaging om de bevolkingsgroepen die uit elkaar gedreven werden weer te verenigen, de samenleving weer te laten worden tot dat waarin samen geleefd mag worden. Waarbij beleid gebaseerd wordt op feiten en ervaring, en niet langer op theoretische modellen die helaas maar al te vaak niet bleken te kloppen.
We hopen dat er bij toekomstige gezondheidscrises minder vanuit angst gehandeld zal worden en er vanuit een breder perspectief wijzere keuzes gemaakt worden dan we in het recente verleden hebben gedaan. Als dat gebeurt, heeft onze inzet voor een andere benadering zin gehad.
De instelling van het MIT lijkt erop dat het streven is om nu te werken aan een meer risicogestuurd beleid – een belangrijke stap in de goede richting.