4 maart jl. vond er een zogeheten ‘Corona Middenweg’-gesprek (*) plaats met onder andere het Green Team, De Vierde Golf, Maurice de Hond, Mattias Desmet en Femme Zijlstra, radioloog en vicevoorzitter van het Artsen Collectief. In het gesprek wordt teruggeblikt op de coronacrisis en uitgewisseld over de vraag ‘Hoe nu verder?’
Femme: “Gezondheid is zoveel meer dan het afwezig zijn van ziekte. Daar gaan we de focus op leggen. Mensen bewust maken van de kracht van hun eigen lichaam, vertrouwen hebben in je eigen immuunsysteem. Dat betekent niet dat je denkt dat je nooit meer medische zorg nodig hebt, maar het gaat in eerste instantie om je eigen regie: wil je gezond zijn, hoe kun je gezond zijn?”
De livestream is hier terug te kijken:
Femme Zijlstra, radioloog en vicevoorzitter van het Artsen Covid Collectief (ACC) vertelt over het ontstaan ervan met de brandbrief van internist Evelien Peeters. Daardoor beseften meer artsen dat ze niet de enigen waren met twijfels over de proportionaliteit van de maatregelen. Omdat er dingen uit naam van volksgezondheid gebeurden waarvan zij zich afvroegen of deze niet meer schade dan goed zouden opleveren was door bezorgde artsen contact opgenomen met diverse beroepsgroepen (de algemene artsenvereniging KNMG, maar ook de Federatie Medisch Specialisten – FMS).
Breder perspectief
De geringe respons op de geuite zorgen werd aanleiding voor de oprichting van het Artsen Covid Collectief. Doel was om een gezamenlijk geluid van bezorgde artsen naar buiten te brengen, en als collega’s met elkaar na te denken over ‘Hoe dan wel’ vanuit een breder perspectief.
Femme Zijlstra: “We zijn een zeer diverse groep:
ziekenhuisspecialisten, huisartsen, artsen uit instellingen.
Het gemeenschappelijke is dat we allemaal tot arts zijn opgeleid.
Zes jaar lang word je onderwezen over hoe ziekte ontstaat als
een interactie tussen de mens en zijn omgeving”
“Wat nu met de coronacrisis opviel, is dat er maar één zienswijze was: er was een virus en dat was de oorzaak van alle problemen. Die visie stelden wij ter discussie: Is dat het enige waar we op moeten focussen? Ook de voorgestelde behandeling was ook een eenzijdige keuze, terwijl er meerdere mogelijkheden waren. Het heeft ons bevreemd dat we allemaal dezelfde richting op zijn gegaan, zonder het te onderzoeken vanuit meerdere perspectieven, wat normaliter altijd gebeurt in zo’n situatie. Dat dit nu werd nagelaten was in eerste instantie begrijpelijk omdat we in een crisissituatie zaten. Maar na een aantal weken / maanden ontstonden er inzichten die ervoor hadden kunnen zorgen dat het perspectief verbreed werd. Dan is een stap terug doen nodig: wat is er nou werkelijk aan de hand en wat is het effect van wat we aan het doen zijn?”
“Binnen het ACC zagen we enerzijds de zieke mensen op de ic maar anderzijds ook de mensen die erg lasten hadden van de maatregelen: de eenzaamheid, kindermishandeling, mensen die elkaar niet meer durfden aan te raken. Toen brachten we luid en duidelijk naar buiten: het beschermen van kwetsbare groepen is erg belangrijk, maar laten we niet verzanden in generieke maatregelen die andere groepen mensen juist weer schaden.”
“Het lijkt zo logisch dat er vragen bij de maatregelen gesteld
zouden mogen worden. Wat is de reden dat dit niét gebeurde;
niet alleen in de medische wereld, maar in het algemeen?”
Femme Zijlstra: “In de ziekenhuizen was iedereen aan het overleven. Alles stond op z’n kop, ook alle werkwijzen. Daardoor was er weinig ruimte om over dit soort dingen te filosoferen. Verder zijn we in de medische wereld gewend om in bepaalde patronen te denken – opgeleid als we zijn om patronen te zien en op een bepaalde manier ons werk te doen. De veranderneiging laat wel eens wat te wensen over. Iedereen had zijn handen vol aan de grote verandering die er al was door de crisis, dus er kon eigenlijk niet nog iets bij.
Ook is het zo dat als grote groepen mensen gaan zeggen ‘het zal wel’, de grote massa dat zal gaan nazeggen. Een ander geluid wordt dan steeds minder wenselijk omdat het de eenheid lijkt te doorbreken. Dat is ook politiek sterk benadrukt: we gaan het samen doen, we gaan samen de problemen oplossen”.
“Het ACC werd verweten dat ze dit anders wilden.
En dat klopt, we maakten ons echt zorgen. En naar nu blijkt terecht”
“Het ACC werd verweten dat ze dit anders wilden. En dat klopt, we maakten ons echt zorgen en naar nu blijkt terecht. Door allerlei rapporten komt naar buiten dat de schade die is aangericht door de generieke maatregelen behoorlijk groot is (geweest). Daarom is het nu tijd voor reflectie: wat hebben we gedaan, wat hebben we geleerd en hoe gaan we verder?
Vaccin-tanker
Toen we in iets rustiger vaarwater kwamen bleef het verhaal op hetzelfde niveau hangen, er werd niet geëvalueerd. Artsen die een ander idee hadden gingen vrij snel merken dat een aantal dingen niet mochten, zoals vroegbehandelen. Er werd niet gezegd ‘het werkt niet’, maar ‘je mag het niet geven’. Normaal heb je als arts de vrijheid om ook buiten een protocol om te behandelen als je er een goede motivatie voor hebt. Er werd echter uitsluitend ingezet op de ‘Golden Bullet’, zoals bij veel ziekten gebeurt. Terwijl we er al lang achter zijn dat het zo niet werkt, hebben we het hier toch weer zo gedaan: virus -> vaccin. Ook toen de situatie afzwakte ging de vaccin-tanker door.
Des te meer reden om als ACC door te gaan. Een van de redenen om de stichting op te richten was het standpunt ‘Gezonde mensen maken elkaar niet ziek’. Inmiddels was er zo’n intense angstsituatie ontstaan dat als je iemand op straat tegenkwam iedereen met een grote boog om je heen ging. Dus de angst werd leidend.
Angst is juist ziekmakend, naast alle maatregelen die onze gezondheid hebben geschaad, alle generieke maatregelen met lockdowns, mondkapjes, zijn eigenlijk ziekmakend geweest. En het is nog steeds niet helemaal over.
Privacy
Belangrijk in het kader van de vraag ‘wat kunnen we er van leren’: er staat een aantal maatregelen in de ijskast, of zoals minister Kuipers zei: ‘we houden ze in de gereedschapskist’. Iedereen weet dat deze virusuitbraak waarschijnlijk niet de laatste zal zijn en dat betekent dat als zo’n situatie zich weer voordoet, deze gereedschappen direct weer tevoorschijn kunnen worden gehaald. Hetzelfde geldt voor onze medische gegevens: we hebben de afgelopen twee jaar ineens alles losgelaten met betrekking tot privacy. Voorbeeld: ‘U heeft geen mondkapje op, welke ziekte heeft u dan?’ Of op je werk: ‘Waarom wil jij niet gevaccineerd worden?’ Lijstjes die rondgingen: ‘O, ik zie dat jij nog niet bent gevaccineerd?’
We weten de langetermijneffecten van het vaccin nog niet, goede reden om te zeggen: ik wacht er nog even mee. Normaliter vinden we het vanzelfsprekend om onze medische gegevens privé te houden. Nu hebben we laten gebeuren dat deze openbaar zijn geworden en zelfs gekoppeld is aan een paspoort. Het coronatoegangsbewijs is weliswaar in de ijskast gezet, maar ondertussen zijn er wel plannen om op Europees niveau een digitaal paspoort te maken, dus we zijn er nog zeker niet van af. Ik denk dat het erg belangrijk is, ook als medicus, dat de medische privacy gewaarborgd blijft”.
“Alleen de angst van de mensen kan ervoor zorgen dat het
gereedschap weer uit de ijskast gaat.
Als de bevolking het niet steunt, gebeurt het niet.”(Maurice de Hond)
Maurice de Hond reageert daarop: “Alleen de angst van de mensen kan ervoor zorgen dat het gereedschap weer uit de ijskast gaat. Als de bevolking het niet steunt, gebeurt het niet. De bewustwording groeit dat de vaccins en de maatregelen voor oversterfte hebben gezorgd. De media kunnen hier aan meewerken, die hebben invloed op de mensen die de alternatieve media niet geloven.”
Daar is Femme het mee eens. “Van angst naar vertrouwen is het motto van het ACC. Wetenschappelijke literatuur toont aan dat angst ziekmakend is. Daarnaast moet de capaciteit in de ziekenhuizen aangepast worden”, benadrukt zij. “De politiek kiest ervoor hier niet mee bezig te zijn, tot verbazing van het ACC. Het ziekteverzuim in de zorg is groter dan tijdens corona. Het is belangrijk om de angst van mensen dat er geen plaats voor ze is op de ic wordt opgevangen, bijvoorbeeld met opschaling door middel van een flexibele schil.
Vertrouwen in jezelf, in de ander, in je eigen lichaam. De wereld is complex, we hebben het in Nederland niet meer allemaal zelf voor het zeggen, er zijn EU-belangen, de WHO speelt een belangrijke rol, er is niet veel zicht op of de keuzes in Nederland nog autonoom gemaakt kunnen worden.”
“Wat wij ook als artsen kunnen doen, is kijken naar de capaciteit, de flexibele schil, arbeidsomstandigheden. Maar ook stilstaan bij de vraag: hoe gaan we nu om met gezondheid en ziekte? Zullen we stoppen met het focussen op ziekte? Want gezondheid is zoveel meer dan het afwezig zijn van ziekte. Daar gaan we de focus op leggen, dat is wat wij vanuit het Artsen Collectief naar voren willen gaan brengen. Dat wordt onze insteek: mensen bewust maken van de kracht van hun eigen lichaam, vertrouwen hebben in je eigen immuunsysteem. Dat betekent niet dat je denkt dat je nooit meer medische zorg nodig hebt, maar het gaat in eerste instantie om je eigen regie: wil je gezond zijn, hoe kun je gezond zijn?”
Leefstijl
“Mensen zeggen: Femme je bent een idealist… Maar er wordt op dit moment veel onderzoek gedaan naar leefstijl: leefstijlgeneeskunde. Leefstijl is niet iets waar je alleen maar aan preventie doet, maar je kunt er ook ziektes mee terugdraaien. Er zijn nu hoogleraren die zich bezighouden met deze leefstijlgeneeskunde. We kunnen veel meer en ook op korte termijn”. Ze constateert dat er sinds tien jaar een trend richting ‘positieve gezondheid’ is. Gezondheid is daarin geen statisch gegeven, maar het vermogen om met de uitdagingen van het leven om te gaan. Voor veel overheden en instellingen is dat al het uitgangspunt van de zorg. Het is nog niet bekend in de hele medische wereld maar wel de richting waar we heen gaan. De rol van de arts wordt dan meer coachend, de patiënt komt meer in de regie.
(*) de Corona Middenweg is een open Facebookgroep, opgezet tijdens de coronacrisis voor analyse, verdieping en dialoog. “Het doel van de Middenweggroep is om in open dialoog elkaar in het midden van onze gezamenlijke meningen te ontmoeten, niet noodzakelijkerwijs om elkaar te overtuigen”.