Op 4 juni interviewde Ankie van Steen (van Stilstaan voor dummies – Rehab voor Druktemakers) Evelien Peeters, internist en voorzitter van het Artsen Collectief. In deze podcast deelt Evelien Peeters haar visie op de gezondheidszorg en de toekomst. Wat is nodig om uit de coronacrisis te komen? ‘Gezondheid zou moeten lonen, in plaats van ziekte en de behandeling daarvan. We hebben een zorgstelsel nodig, dat recht doet aan de mens als ecosysteem.’
Evelien Peeters typeert het beroep van internisten als beschouwend, kijkend naar het geheel: “Je legt puzzelstukjes tot een hele puzzel. Maar in de huidige gezondheidszorg zijn we gewend te kijken naar slechts één stukje van het geheel. Het kan zijn dat dat ene stukje na de interventie door de arts beter is, maar dat betekent nog niet dat álles goed gaat. We moeten kijken naar het geheel, naar de mens als ecosysteem. We bestaan uit triljoenen cellen met ook nog eens een omgeving daaromheen.”
Als ‘systeemdenker’ heeft Peeters altijd specifieke interesse gehad in patiënten met lichamelijk onverklaarbare klachten. Ze ziet dit soort klachten als een ziekte van deze tijd, voortkomend uit de haast en de ontkoppeling van lichaam en geest. “We zitten in een hele snelle maatschappij, gericht op externe prikkels. We hebben geleerd om blij te worden van iets buiten ons, in plaats van dat te zoeken in onszelf. Dat komt omdat we te weinig stilstaan,” zegt Evelien. “Iedereen is druk. We missen door drukte de signalen van ons lichaam. Ons lichaam vertelt ons heel vaak iets in de vorm van een klacht. En het lichaam is geduldig. Helaas worden de signalen steeds sterker als er niet naar wordt geluisterd. En dan ontwikkelen we welvaartsziekten: hart- en vaatziekten, suikerziekte, kanker en dergelijke. We gaan naar een arts, die we zien als verlosser. Het is fastfood-geneeskunde; we gaan naar de arts en willen een instant-oplossing voor de klacht. Maar we moeten toegeven dat artsen aan chronische ziektes weinig kunnen doen. Medici kunnen de oorzaken vaak niet wegnemen, hooguit symptomen bestrijden. Gezond worden en blijven, dat moet je zelf doen.”
Aandacht voor preventie
Wat kun je zelf doen aan je gezondheid? Peeters: “We kunnen meer doen op het gebied van preventie. Preventie is niet alleen verandering van je leefstijl, je voeding en meer bewegen. Het is ook kijken naar: hoe sta je in het leven, waar kom je vandaan, hoe ga je met problemen om (copingsstijl)? We moeten naar binnen kijken. Het gaat daarbij niet om schuld, het gaat ook niet altijd om gebeurtenissen die kortgeleden gebeurd zijn. Het gaat om hoe je met je problemen omgaat. De manier van omgaan met het leven komt vaak voort uit je jeugd. Veel van onze patronen zijn ontstaan in de eerste acht jaar. Dan leren we ongelofelijk veel. zonder kritisch te zijn. Vanaf ongeveer je twaalfde leer je pas goed te onderscheiden wat is van mij, en wat is van de ander? De patronen uit de eerste acht jaar zitten diep. Maar de dingen die je toen deed, omdat het voor je werkte en zorgde dat je, je veilig voelde, kunnen als je volwassen bent minder goed voor je zijn. Maar om dat te veranderen, is ongelofelijk moeilijk. De oude patronen kunnen uiteindelijk leiden tot uitputting of tot klachten.”
Hoe mooi zou preventie zijn, op het moment dat de copingsstijl tekort schiet? Zou je een aantal chronische ziekten kunnen voorkomen door patronen uit de kindertijd op te lossen? Wat voor een gezondheidszorg zouden we dan hebben? Peeters: “Eén die meer recht doet aan het ecosysteem dat we zijn. En één waarin we omarmen dat gezond worden en blijven een proces van de arts en de patiënt samen is. De arts is niet meer dan een gids, die je meeneemt door gezondheidsland en je wijst op van alles. En niet meer degene die gezien wordt als de oplosser.”
Welzijn verbeteren
Als voorzitter van het Artsen Collectief maakt Evelien Peeters zich hard voor een verandering in het beleid voor en de inhoud van de gezondheidszorg. “In een nieuw stelsel zou gezondheid beloond worden, in plaats van ziekte of de behandeling daarvan. Dat zou een enorme omslag betekenen. Behalve dat er meer preventief gewerkt moet worden, is het van belang om de maatschappij anders in te richten.” En: “We leven nu in een ongelooflijk bijzondere tijd, waarin een vergrootglas wordt gelegd op niet-functionerende systemen. Zoals het kapitalistische systeem waarin we leven. Een systeem dat de mens eenzijdig als consument ziet. Waar de macht en het geld liggen bij de farmaceutische- en techbedrijven. Die willen de markt in stand houden en wij moeten bepaald gedrag vertonen, om te zorgen dat er continu economische groei is en de bedrijfswinsten toenemen. Een nieuwe definitie van groei is: verbetering van welzijn van jou en je omgeving.”
“We kunnen ons losrukken uit het kapitalistische systeem,” zegt Peeters. Ze vergelijkt het met het verhaal van het jonge olifantje dat aan de ketting is gelegd. “Als een jong olifantje aan de ketting zit, dan probeert hij zich in het begin nog los te rukken, maar dat lukt niet. Als hij een grote olifant is, dan zou hij die ketting makkelijk los kunnen trekken. Maar dat zal hij dan niet meer doen, omdat hij als jong olifantje heeft geleerd en totaal geïntegreerd, dat het onmogelijk was om los te komen. Wij mensen blijven plichtsgetrouw de regels volgen, omdat we dat van jongs af aan hebben geleerd. Maar het is belangrijk om ons los te rukken en samen te bouwen aan een nieuwe wereld.”
Positieve drijfveer
Het Artsen Collectief bestaat uit gelijkgestemden die bouwen aan een nieuwe wereld: Peeters: ”Er is een enorme polarisatie in de maatschappij, maar waar ligt de verbinding? We zoeken naar onze gezamenlijke doelen: het beste voor elkaar, gezond blijven en elkaar niet schaden. En ook naar compassie. Al sta je rechtlijnig tegenover elkaar, toch kun je erkennen dat het gedrag van de ander voortkomt uit iets positiefs. Gedrag heeft altijd een positieve drijfveer. Iemand probeert zichzelf of de ander bijvoorbeeld veiligheid te geven. Als we zien dat gedrag gestoeld is op een positieve trigger, zou dat de verbindende factor kunnen zijn.”
De oplossing op dit moment ziet Peeters in decentrale organisaties: “Zoek in je buurt naar jouw systeem, bekrachtig elkaar daarin, ook al is er angst, ook al maak je je zorgen. Vind iets in elkaar dat elkaar kan steunen, in plaats van steun van de overheid te verwachten. Zo bouwen we met elkaar aan een nieuwe toekomst.”