Verkorte brandbrief coronamaatregelen
Beste collega’s,
Via deze weg willen wij onze ernstige bezorgdheid uiten, voortkomend uit de gang van zaken de afgelopen maanden rondom de uitbraak van het SARS-CoV-2 virus.
Wij, een grote groep artsen, menen dat de verregaande beleidsvorming op de coronamaatregelen meer schade aanricht dan goed doet. Wij roepen alle politici op om zich onafhankelijk en kritisch te laten informeren over het beschikbare bewijs. Wij vragen politici openbaarheid van besluitvorming te eisen en te allen tijde proportionaliteit en subsidiariteit mee te laten wegen bij het uitrollen van beleid.
Gezondheid is een diffuus begrip dat de afgelopen jaren in opdracht van de Gezondheidsraad en ZonMw opnieuw werd omschreven als een alternatief voor de statische definitie van gezondheid uit 1948 van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het resulteerde in “Gezondheid als het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven”. Deze omschrijving gaat niet uit van de afwezigheid van ziekte, maar van veerkracht, functioneren en eigen regie. Later uitgewerkt tot het begrip Positieve Gezondheid met zes dimensies, dat een rode draad vormt in de onlangs verschenen Landelijke Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024 van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS), voor alle gemeentes in Nederland. Ook maakt het deel uit van het nieuwe Raamplan Artsenopleiding 2020.5 Internationaal wordt het nieuwe gezondheidsbegrip zeer veel geciteerd. Daarnaast onderschrijft ook de WHO de noodzaak van het meewegen van de rechten van de mens als het gaat om maatregelen genomen in het kader van de volksgezondheid.
De huidige wereldwijde maatregelen, genomen ter bestrijding van SARS-CoV-2 schenden in hoge mate deze visie op gezondheid en de rechten van de mens. VWS gaat regelrecht in tegen de, in haar eigen nota vastgelegde, visie op gezondheidsbeleid en het potentieel ervan. De maatregelen betreffen onder meer verplichte sociale distantie, (semi-)verplichte isolatie, hygiënemaatregelen en verplichte persoonlijke beschermingsmaatregelen.
Ten tijde van de piek en onzekerheid van de pandemie was dit wellicht nog verdedigbaar, maar voor het bij wet vastleggen van noodmaatregelen in naam van hun gezondheid bevorderende effect, is onvoldoende wetenschappelijke basis en zijn de aanwijzingen voor collaterale maatschappelijke schade groot.
Schade op het gebied van het psychosociale domein, economische schade en schade aan de non-covid gezondheidszorg en totale zorgkosten, is ongeëvenaard en vele malen groter dan de winst van de gewonnen levensjaren van coronapatienten. De kans dat kwetsbare groepen dubbel geraakt gaan worden is groot. De maatregelen zouden ergens tussen de 13.000 en 21.000 gezonde levensjaren bij coronapatiënten hebben opgeleverd, naast 10.000 tot 15.000 levensjaren die zij hebben gekost. Hoeveel gezonde levensjaren verloren zijn gegaan is nog moeilijk te schatten maar zouden het aantal gewonnen levensjaren ruim overstijgen. Door de blijvende maatregelen is de komende tijd de ziekenhuiscapaciteit dermate beperkt dat van inhalen van niet-geleverde zorg geen sprake zal zijn. 1,2 miljoen verwijzingen via zorgdomein zijn uitgesteld, hiervan wacht nog altijd 40% op een afspraak. Naast het verlies aan gezonde levensjaren is dit ook financieel een grote strop. Dat dit niet sneller ingevuld kan worden, wordt voor een groot deel veroorzaakt door de huidige 1,5 meter afstandseis, die tot grote logistieke uitdagingen in ziekenhuizen leidt en daarnaast goede poliklinische zorg in het gedrang brengt.
We willen de aandacht vestigen op het wetsvoorstel dat later dit jaar ingediend zal worden. (1- wetsvoorstel, originele versie van juni 2020). Het doel van de wet is om de noodverordeningen bij wet vast te leggen, ter bescherming van de volksgezondheid. Naast het feit dat het initiële wetsvoorstel extreme strafmaatregelen in zich draagt, iedere boete met een strafblad gepaard gaat en zowel de handhaving als de invulling aan veel willekeur wordt overgelaten (2- reactie Orde van Advocaten), leidt deze bovendien niet tot het doel dat hij feitelijk zou moeten dienen, namelijk verbetering van de volksgezondheid.
Wij verbazen ons over de overweging om, op basis van de huidige wetenschappelijke onderbouwing, ertoe over te gaan om de maatregelen een wettelijk karakter te geven, met mogelijkheid tot verlenging voor onbepaalde tijd. De overheid beroept zich hierbij op ‘het belang van de volksgezondheid’. De verantwoording vanuit de overheid dat dit gebeurt in het licht van volksgezondheid is schokkend te noemen, als de collaterale schade wordt meegewogen. Ook zou dit in schril contrast staan met de tot op heden afwezige of weinig harde regels die de overheid voert waar het leefstijl betreft. Te denk valt aan een zout- en suikertax, verbod op (e-)sigaretten en het financieel aantrekkelijk en ruim toegankelijk maken van gezonde voeding en beweging. Wij kunnen als beroepsgroep helderheid in het debat creëren door ons meer uit te spreken over de proportionaliteit (middel staat in verhouding tot de kwaal) en subsidiariteit (effect wordt met de minst ingrijpende maatregel bereikt) van de maatregelen. Om zo bij te dragen aan optimalisering van beleid.
Zolang het niet duidelijk is dat er binnen onze beroepsgroep ook twijfel bestaat over de uitvoering van de huidige maatregelen, kan dit een vertekend beeld aan de maatschappij geven, waarbij kritische discussie gemeden dan wel afgezwakt wordt. Dit kan de volksgezondheid verder schaden.
In de openlucht raken mensen weinig besmet, terwijl dit in onvoldoende geventileerde ruimtes ook buiten 1,5 meter makkelijk lijkt te gebeuren. Er is groeiend bewijs voor verspreiding via aërosolen en superspreaders. Daarbij heeft social distancing ook een negatief effect op de volksgezondheid. Infectiologen geven aan dat de maatregelen te goed gewerkt hebben, aangezien er nog zeer weinig antistofvorming in de maatschappij is op het moment. Virussen en andere overdraagbare aandoeningen behoren tot het natuurlijk menselijk bestaan. Covid-19 trof voornamelijk ouderen en van de aangedane personen maakte meer dan 85% het mild door. Echter de piekbelasting op de Intensive Care-units (IC’s) was ruim boven de normale Nederlands capaciteit. Vooral de extreem lange ligduur lijkt hier debet aan. Deze, sinds kort bekend wordende gegevens nopen tot heroverweging van maatregelen. Bijvoorbeeld omgekeerde isolatie (beschermingsmaatregelen toepassen bij een bepaalde groep i.p.v. bij iedereen) van zieken en kwetsbare groepen. Waarbij bij maatregelen de nevenschade aan de gehele maatschappij en persoonlijke integriteit, te allen tijde meegewogen dient te worden. Naast zinvolle afschaling dient de opgedane kennis ertoe te leiden dat in de toekomst naast de gezondheidszorg, ruimte wordt gegeven aan een breder palet van experts om te adviseren rondom maatregelen.
Als arts legden wij allemaal onze eed dan wel gelofte af welke in 2003 werd aangepast naar de huidige tijd en onder meer stelt ‘. Ik zal gezondheid bevorderen.’ ‘Ik erken de grenzen van mijn mogelijkheden. Ik zal mij open en toetsbaar opstellen. Ik ken mijn verantwoordelijkheid voor de samenleving en zal de beschikbaarheid en toegankelijkheid van de gezondheidszorg bevorderen. Ik maak geen misbruik van mijn medische kennis, ook niet onder druk.’ In dit licht is het huidige shamen, blamen en censureren van artsen die een tegengeluid op overheidsbeleid en Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu laten horen, die alternatieven naast een vaccinroute belichten (medicatie, leefstijl) of kritische vragen stellen over de gang van zaken, uitermate zorgelijk. Evenals het plaatsvinden van het adviseren achter gesloten deuren. Wij snappen dit niet, maar zouden het graag begrijpen. Daarnaast benadrukt het de dubbele kant van de huidige situatie, want als we wérkelijk als doel zouden hebben om zoveel mogelijk mensen te ‘redden’ van dit nieuwe coronavirus dan zouden we, redelijkerwijs, álle mogelijkheden en ideeën moeten aangrijpen om dit te bewerkstelligen.
Wij willen hierbij een openbaar appèl doen op onze beroepsverenigingen en mede-zorgverleners om zich uit te spreken over de huidige maatregelen en de voorgestelde wetgeving.
Wij vragen aandacht voor en roepen op tot een open discussie, waarbij zorgverleners zich mogen en durven uitspreken zonder angst voor repercussies. Wij brengen dit met respect en erkenning voor het snelle handelen tijdens het begin van de pandemie, voor de integriteit van onze collegae in en rondom het Outbreak Management team en onderschrijven een eenduidig beleid. Wij maken ons echter in toenemende mate zorgen om de beslotenheid waarin beslissingen worden gemaakt en de snelheid waarmee hypotheses en meningen in beleid verankerd worden.
Wij geven met deze brief het signaal af dat voortgang op dezelfde voet meer schade dan goed zou kunnen doen en roepen politici op om zich onafhankelijk en kritisch te laten informeren over het beschikbare bewijs, ook dat van andersdenkenden zolang dit op gefundeerde wetenschap gestoeld is. Wij vragen politici openbaarheid van besluitvorming te eisen en te allen tijde proportionaliteit en subsidiariteit mee te laten wegen bij het uitrollen van beleid. Wij verzoeken om vanuit een multidisciplinaire expert team, met de opgedane kennis beleid te vormen met als doel het bevorderen van optimale gezondheid en medemenselijkheid.
Met bezorgdheid, hoop en op persoonlijke titel,
Evelien Peeters, internist (Linkedin)