Het Hooggerechtshof van de VS oordeelde op 13 januari 2022 dat de Minister van werkgelegenheid Martin J. Walsh geen bevoegdheid had om 84 miljoen Amerikanen te dwingen zich te laten vaccineren óf op eigen kosten wekelijks te laten testen. Het Hooggerechtshof oordeelde dat de minister alleen noodmaatregelen van tijdelijke aard mag nemen om werknemers te beschermen tegen ernstig gevaar op de werkvloer. Daarbij moet het gaan om beroepsrisico’s. Covid-19 gaat, naar het oordeel van het Hooggerechtshof, op dit moment echter de risico’s van het normale, alledaagse leven niet te boven.
The Supreme Court of the US, 13 januari 2022, onder II, A, 1e, 2e en 4e alinea, p. 5 en 6: https://www.supremecourt.gov/opinions/21pdf/21a244_hgci.pdf
Het Hooggerechtshof van Nieuw Zeeland deed op 25 februari 2022 de uitspraak dat er geen hard bewijs is dat de continuïteit van het werk van politie en leger bedreigd wordt door de mensen die geen vaccin willen. Een vaccinatieplicht voor deze twee publieke diensten werd daarom als niet redelijk beschouwd. Bovendien stelde het Hooggerechtshof dat de omikron-variant weliswaar bijzonder besmettelijk is, maar dat uit het aangevoerde bewijsmateriaal niet blijkt dat dit voor gevaccineerden anders ligt dan voor ongevaccineerden.
The High Court of New Zealand, Wellington registry, 25 februari 2022, onder Conclusion, rov. 105 en 106: https://www.courtsofnz.govt.nz/assets/Uploads/2022-NZHC-291.pdf
De bestuursrechter op Sicilië in Italië deed op 16 maart 2022 de uitspraak dat de vaccinatieplicht voor het gezondheidspersoneel onterecht was. Een vaccinatieplicht mag alleen worden opgelegd wanneer deze geen nadelige gevolgen heeft voor de gezondheid van de gevaccineerde, met uitzondering van de gevolgen die normaal lijken en dus draaglijk zijn. De bestuursrechter constateerde echter een zorgwekkend aantal bijwerkingen en stelde dat de passieve en actieve monitoring van gevaccineerden niet toereikend was. Ook had hij kritiek op het feit dat er geen grondig vooronderzoek voorafgaand aan de vaccinatie plaatsvond. Zo was er een te geringe betrokkenheid van huisartsen bij dat vooronderzoek en werd er onvoldoende vooraf getest op Covid-19.
Consiglio di Giustizia Amministrative per la regione Sicilia, 22 maart 2022, onder PQM, sub a., p. 71: https://www.studiosparti.it/wp-content/uploads/2022/03/Ordinanza-rimessione-alla-Corte-Costituzionale-CGA-N.-01272_2021-REG.RIC_..pdf en https://www.covid19litigation.org/case-index/italy-administrative-justice-council-region-sicily-order-no-3512022-2022-03-16
Het Hooggerechtshof van India deed op 2 mei 2022 de uitspraak dat weliswaar niemand tegen zijn wil kan worden gevaccineerd en iedereen het recht heeft om een medische behandeling te weigeren, maar dat het recht op gezondheid van de gemeenschap met zich meebrengt dat de overheid in dit opzicht individuele rechten mag inperken, mits voorzien bij wet, en noodzakelijk en proportioneel. Vervolgens constateerde het Supreme Court dat de Staat niet had weerlegd dat transmissie vrijwel gelijkelijk optreedt bij gevaccineerden en ongevaccineerden, waardoor een vaccinatieplicht als disproportioneel moet worden beschouwd.
The Supreme Court of India, 2 mei 2022, onder Conclusion, rov. iii en v, p. 42 en 43: https://www.livelaw.in/pdf_upload/439-jacob-puliyel-v-union-of-india-2-may-2022-416511.pdf
Nederland?
Mocht er in Nederland toch opnieuw worden overwogen een vaccinatieplicht tegen de omikron-variant van het Covid-19-virus in te stellen, dan geven deze rechterlijke uitspraken veel argumenten voor de stelling dat een dergelijke verplichting niet noodzakelijk, proportioneel en subsidiair is. Mochten er in de politiek stemmen opgaan om toch een vaccinatiepliht tegen het Covid-19-virus in te stellen dan is een bevestigend antwoord op de volgende vragen vereist::
- Is er sprake van een noodsituatie, vastgelegd in een noodwet die is goedgekeurd door de Tweede en de Eerste kamer?
- Is er sprake van een effectief vaccin, waarvan is aangetoond dat dit het aantal besmettingen kan indammen en voorkomt dat mensen ziek worden van het Covid-19-virus?
- Als het antwoord op vraag 2 bevestigend is, is dan voldoende aangetoond dat dit vaccin veilig is en zijn mogelijke bijwerkingen op korte en lange termijn voldoende in kaart gebracht
- Is aangetoond dat het vaccineren van een groot deel van de bevolking tegen dit virus ook daadwerkelijk leidt tot groepsimmuniteit? Zo niet, wat is dan het te verwachten effect van het vaccineren van de hele bevolking voor de volksgezondheid?
Effectiviteit en mogelijke bijwerkingen van de vaccins
De huidige vacins zijn niet effectief als het gaat om het indammen van een epidemie, ze voorkomen geen transmissie, en ze zorgen niet voor groepsimmuniteit. In het gunstigste geval worden gevaccineerde mensen gedurende een aantal maanden minder ziek na besmetting. Voor de omikron-variant is dat lastig aan te tonen omdat er maar weinig mensen erg ziek van worden. Duidelijk is dat het effect van het vaccin in elk geval heel snel afneemt. Mogelijk speelt het feit dat het vaccin gemaakt is voor de eerste Wuhan-variant een rol bij de verminderde werkzaamheid ervan voor de diverse mutaties van het virus Over de bijwerkingen is het laatste woord nog niet gezegd, de meldingen nemen toe over meer frequente en ernstiger bijwerkingen dan aanvankelijk gedacht. Omdat het vaccin nog geen twee jaar gebruikt wordt is het sowieso onmogelijk over nadelige langetermijneffecten te spreken. Er op voorhand van uitgaan dat het voor de lange termijn geen nadelige effecten zal geven is in elk geval niet gestoeld op enig wetenschappelijke basis.
Wat nu wel duidelijk is, is dat vaccineren niet leidt tot groepsimmuniteit. In het begin was dat nog een uitgesproken hoop van de politiek, en de drijfveer bij het streven zoveel mogelijk mensen gevaccineerd te krijgen. Maar we weten nu dat er zelfs in de landen met de allerhoogste vaccinatiegraad geen sprake is van groepsimmuniteit, integendeel, in sommige van die landen ligt momenteel het aantal besmettingen zelfs duidelijk hoger dan in veel minder goed gevaccineerde landen.
Hiermee komt ook de uitspraak van het Europese Hof van de Rechten van de Mens (EHRM) van 8 april 2021 in een ander licht te staan. Het Hof stelde dat er een morele vaccinatieplicht zou zijn omdat een hoge vaccinatiegraad de risicogroepen zou beschermen. De mantra dat je je laat vaccineren voor een ander is voldoende onderuit gehaald en wordt nauwelijks nog gehoord als argument. Een vaccinatieverplichting om de vaccinatiegraad op te hogen is niet meer te verdedigen.
Tenslotte werd al in 2019 op verzoek van de toenmalige staatssecretaris Paul Blokhuis door het NIVEL onderzoek gedaan naar mogelijkheden om de vaccinatiegraad te verhogen: “Verplichtende maatregelen zijn mogelijk in Nederland, maar van zulke maatregelen kan geen groot effect worden verwacht, zo laat ook de praktijk in andere landen zien. De effecten van verplichtende maatregelen lijken vooral beperkt wanneer mensen op grond van hun levensbeschouwing beroep kunnen doen op een vrijstelling. Zulke vrijstellingen passen juist bij de Nederlandse traditie van respect voor levensbeschouwelijke pluriformiteit. Aannemelijk is dat verplichtende maatregelen veel weerstand zullen oproepen, juist bij groepen die twijfelen of tegen vaccinatie zijn.”
Judith de Jong et al, Maatregelen om de vaccinatiegraad in Nederland te verhogen. Een verkenning, Nivel, december 2019: https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/1003621.pdf
Onder de huidige omstandigheden lijkt een verplichte vaccinatie tegen Covid-19 in Nederland niet haalbaar.