In het maatschappelijk debat leeft de vraag of de patiënten die met Covid-19 in het ziekenhuis liggen gevaccineerd of ongevaccineerd zijn – in feite de vraag of vaccineren zin heeft. Uit het recente RIVM advies om massaal ‘boosters’ aan te bieden, blijkt echter dat het RIVM zich voorbereidt op afnemende bescherming van de coronavaccins. Niet dat we met een herhaling van een vaccin uit 2019 zijn geholpen. Het is alsof je met een sleutel gaat wrikken in een slot dat vorig jaar is vervangen.
Afgelopen week herhaalde demissionair minister Hugo de Jonge in de Tweede Kamer zijn uitspraak dat ongevaccineerden onnodig ziekenhuisbedden bezet houden. Achter dit verwijt schuilt een versimpelde voorstelling van de huidige coronasituatie. De Jonge suggereert dat de druk op de zorg alleen kan afnemen als het overgrote deel van de bevolking bereid is om de werkzame, veilige, bovendien gratis coronavaccins te nemen. Wie hier anders over denkt brengt de ziekenhuiszorg in gevaar en moet daarvoor de consequenties dragen.
De boostercampagne die het demissionaire kabinet ondertussen uitrolt, vertelt in feite precies het tegenovergestelde. Niet zozeer in woorden, maar wel in haar beleidskeuzes geeft het kabinet toe dat de coronavaccins slechts tijdelijk bescherming geven. De ‘boosters’ lopen vooruit op een situatie waarbij de vaccins hun bescherming grotendeels hebben verloren en steeds meer gevaccineerden in het ziekenhuis terechtkomen – een belasting van de zorg die het kabinet wil oplossen met een nieuwe ronde van hetzelfde vaccin uit 2019. In de woorden van Hugo de Jonge, een “oppepper van het immuunsysteem”.
Dat de vaccins na verloop van tijd hun bescherming verliezen is inmiddels goed gedocumenteerd. Onder meer een recent onderzoek onder een groot aantal Amerikaanse veteranen (n=620.000) bracht dit goed in beeld.
Alle coronavaccins verloren in de loop van maanden hun bescherming tegen besmetting, het Janssenvaccin nog het meest. Binnen vijf maanden verloor dit vaccin zelfs alle bescherming tegen besmetting, ten opzichte van ongevaccineerden.
Hoeveel bescherming tegen ernstige ziekte blijft er nog over na vaccinatie? Dit is voorlopig een open vraag. Dat de komende winter steeds meer gevaccineerden met Covid-19 in het ziekenhuis zullen worden opgenomen, ligt in de lijn der verwachting. De nieuwste varianten van het coronavirus trekken zich namelijk weinig aan van de vaccins en in verschillende buitenlanden is al te zien dat het aandeel gevaccineerden in de ziekenhuizen toeneemt. Zo is in België reeds 55% van de in het ziekenhuis opgenomen Covid-19-patiënten gevaccineerd, een meerderheid dus. Het is denkbaar dat dit percentage verder toeneemt.
Het RIVM heeft afgelopen week haar adviesrapport over de boosters aan de Gezondheidsraad op hun website geplaatst. De Gezondheidsraad zal op haar beurt de regering van advies voorzien. Het is een uitvoerig, vrij technisch rapport, maar van belang omdat op dit moment de boosters centraal staan in het coronabeleid, en deze afgaand op de RIVM-adviezen nog veel belangrijker zullen worden. We lichten er een paar punten uit:
Boostervaccinatie voor grote delen van de bevolking
- De boosters zijn nu beschikbaar gesteld voor 400.000 mensen met lichamelijke ziektes, zoals nierziekten, maar het RIVM stelt voor om deze ook aan andere groepen te geven: zorgmedewerkers, omdat zij als één van de eerste groepen waren ingeënt (pagina 14), iedereen boven de 50 jaar vanwege de kwetsbaarheid (pagina 20), adolescenten en volwassenen onder de 30 jaar vanwege hun mobiliteit en daarmee hun vermeend hogere aandeel bij de verspreiding (pagina 23) en verder iedere adolescent of volwassene die ook voor de griepprik in aanmerking komt. Kortom, alleen de gezonde dertigers en veertigers die niet in de zorg werken komen niet in aanmerking voor een boosterronde, maar verder iedere Nederlander boven de 12 jaar.
Boosters zijn niet aantoonbaar werkzaam tegen ernstige ziekte
- De werkzaamheid van boosters tegen ernstige ziekte is volgens het RIVM niet aangetoond. Wereldwijd is er nog maar weinig ervaring opgedaan met boosters en er is weinig wetenschappelijk bewijs om het gebruik te ondersteunen (“It is not yet clear if and when a booster can help reduce severe disease and death. Globally, there is still not much experience with a booster and there is still little scientific evidence for its use as of yet.” (pagina 3)).
We roepen in herinnering dat de Inspectie artsen verbood om Ivermectine voor te schrijven, op straffe van hoge boetes, vanwege het ontbreken van “wetenschappelijke onderbouwing”. Voor de boosters gelden kennelijk andere regels. Overigens klopt het ontbreken van wetenschappelijke onderbouwing voor Ivermectine niet eens: volgens het laatste overzichtsartikel kan een vroegbehandeling met Ivermectine de sterfte bij een Covid-19-infectie met de helft verminderen.
RIVM rekent op bijwerkingen op korte en langere termijn
- De paragraaf over de bijwerkingen van boosters is kort, waarschijnlijk omdat er nog zo weinig bekend is. Het RIVM houdt in ieder geval rekening met onmiddellijke problemen met de veiligheid en problemen op lange termijn voor jonge mensen (pagina 15). Wat betreft het wetenschappelijk onderzoek haalt het RIVM slechts één studie aan uit Israël, waarvan de referentie ontbreekt. In deze studie waren de bijwerkingen vergelijkbaar met die na de tweede injectie. Van de mensen die een booster kregen had nadien 1% medische hulp ingeroepen. Als dit ook voor de Nederlandse situatie opgaat zou alleen al de huidige boosterronde 4000 medische beoordelingen en eventuele behandelingen opleveren, vanwege de ontstane bijwerkingen.
Als we het huidige coronabeleid kort door de bocht neerzetten, dan zegt de regering dat coronavaccins de enige oplossing zijn, maar bereidt zich ondertussen voor op het tekortschieten van de vaccins, dat zij wil tegengaan met een nieuwe vaccinatieronde, met hetzelfde 2019-vaccin dat eerder tekortschoot. Wie kan het nog volgen?
Dan nog iets: een nieuwe vaccinatieronde een “oppepper” noemen is een volledig verkeerde benaming. Als Hugo de Jonge zijn werkdag begint met een kop koffie is dat een oppepper. Bij het immuunsysteem daarentegen gaat het niet om de prikkeling op zichzelf, maar om een heel specifieke reactie. Het is vergelijkbaar met het vinden van de juiste sleutel voor een slot. Nog een keer wrikken met dezelfde sleutel in een slot dat het afgelopen jaar is vervangen, opent geen enkele deur.
Vanuit het Artsen Collectief proberen we nuance aan te brengen in de aanpak van de coronacrisis. Een te nauw focus op vaccins vertroebelt het zicht op onderliggende oorzaken, zoals overgewicht of gebrekkige ventilatie. Een te nauw focus op vaccins vertroebelt ook het zicht op de voor de hand liggende interventies, zoals een vroegbehandeling na het ontstaan van de eerste ziekteverschijnselen. De olifant in de kamer is echter het tekort aan zorgpersoneel, dat het afgelopen jaar nog verder toenam. Massaal inzetten op handen aan het bed lijkt ons zinvoller dan een interventie als boostervaccins, waarvan het RIVM zelf zegt dat er geen wetenschappelijk bewijs is voor de effectiviteit en de risico’s onbekend zijn.
Lees ook: Gezondheidsraad: geen bewijs voor effectiviteit van boosters, toch maar geven