Waar in 2019 iedereen bij het woord Corona nog dacht aan een koud biertje, heeft het woord in 2020 een akelige betekenis gekregen. Covid-19 zorgt voor een wereldwijde crisis door de enorme impact op de economie, de gezondheid en het algemeen maatschappelijk welzijn, gevolgen die alom aanwezig zijn. Wat meer sluimerend aanwezig is, onder de oppervlakte, is dat de coronacrisis ook een solidariteitscrisis is.
Tijdens deze hele coronacrisis ligt de nadruk voortdurend op het solidair zijn met de ander: met de ouderen en de chronisch zieken, met de mensen in de zorg in verpleeghuizen en ziekenhuizen. En nu moet je laten zien dat je solidair bent door je te laten vaccineren voor de ander. “Als je je niet laat vaccineren voor jezelf, doe het dan voor de ander”, zegt Hugo de Jonge.
De zorg voor de gezondheid van de ander was vóór corona beperkt tot ouders voor hun kinderen en medische beroepsgroepen voor hun patiënten. De overheid maakt ons nu allemaal verantwoordelijk voor de gezondheid van de ander. Niet altijd. Maar wel als de ander ziek kan worden van het coronavirus.
Daarom vraagt nu iedereen aan je of je gevaccineerd bent. En zo ja, welk vaccin heb jij gekregen? En heb jij last van bijwerkingen gehad? En waarom heb jij het vaccin genomen? De antwoorden variëren. Er is één antwoord dat met opgetrokken wenkbrauwen wordt aangehoord. Als je antwoordt: nee, ik ben niet gevaccineerd.
Ruim een jaar geleden was het nog heel gewoon om je niet te laten inenten tegen het griepvirus. En volgens onderzoek van het RIVM was in september vorig jaar nog slechts 48,9% bereid zich tegen corona te laten inenten. Tot voor kort was je vrij om te kiezen voor een prik of niet. Je kón een vaccin krijgen, maar het hoefde niet. Niemand hield in de gaten of je wel of niet gevaccineerd was. Dat mocht je zelf weten. Iedereen mocht bepalen wat goed voor hem of haar was. Het zogenoemde zelfbeschikkingsrecht: het recht om zelf over je lichaam te beschikken, ook na je overlijden. Dit recht is vastgelegd in artikel 11 van de Grondwet: het recht op lichamelijke integriteit. Het is een recht dat voor iedereen geldt.
Artikel 11 van de Grondwet geeft je dus het recht op onaantastbaarheid van je lichaam. Zonder instemming van de betrokkene mag bijvoorbeeld geen euthanasie worden toegepast. Hetzelfde geldt voor abortus en het verwijderen van donororganen.
Het artikel verbiedt ook dwangbehandelingen. Denk aan vaccinaties, bloedtransfusies en het gedwongen toedienen van voedsel. De rechters zien het zelfbeschikkingsrecht ruim. Zo kunnen ook lawaai en bepaalde vormen van milieuverontreiniging inbreuk maken op de lichamelijke en psychische integriteit. https://nederlandsegrondrechten.nl/grondrechten/192-artikel-11
De Raad van Europa heeft op 27 januari jl. in resolutie 2361/2021 nog besloten dat niemand mag worden gedwongen zich te laten vaccineren (onder 7.3). Vaccineren is een persoonlijke keuze. Niemand vertelt de ander wat hij of zij moet doen.
Maar is dat wel zo?
Er is geen sprake van directe dwang. Ook onze overheid verplicht het vaccin niet. Maar van indirecte dwang is er wel degelijk sprake. Het vaccin is gratis en verschaft je een vaccinpaspoort. Dit paspoort is niet slechts een bewijs van vaccinatie, maar tevens een toegangsbewijs. Het vaccinpaspoort geeft je toegang tot de maatschappij.
Voor jongeren is dat nu de voornaamste reden om zich te laten vaccineren. Zij worden niet ziek van het virus, maar dénken dat ze beperkt worden in hun vrijheid. Het is echter de vraag in hoeverre dat écht zo is op dit moment?
Dit is hoe wij het zien: Je kunt nu weer op vakantie; je hebt soms een vaccinatiebewijs nodig óf een negatieve PCR-test. Die testen zijn in juli en augustus gratis. Je kunt weer naar de film en het theater en je hebt geen bewijs of test nodig. En ook kun je uit eten gaan of een drankje doen zonder bewijs of test. Oftewel: de beperking zit op dit moment meer in je hoofd dan in de realiteit. Laat je niet beperken door je eigen gedachten. Gedachten van angst over mogelijke beperkingen of onrust om je heen over inperking van vrijheden. Doe het niet! “Bouw niet je eigen gevangenis”, is onze oproep! (1).
Een andere reden voor velen om nu de prik te nemen is om van het gezeur af te zijn, om de lieve vrede te bewaren – ook al lopen ze geen risico op ernstige bijwerkingen van het coronavirus. Want vanuit de bevolking is er drang, beïnvloeding, een oplopende druk die op je uitgeoefend wordt om je te laten vaccineren. Het is nu, juni 2021, not-done om ervoor te kiezen om je niet te laten vaccineren. Bijvoorbeeld omdat je twijfels hebt bij de veiligheid van de vaccins. En bang bent dat het je eigen gezondheid onevenredig zal schaden. Maar personen die hardop twijfelen en vragen stellen bij de veiligheid ervan, worden verguisd. Als je zegt dat je het onderzoek (dat duurt tot in 2023) naar de werking en bijwerkingen van de vaccins nog wilt afwachten, dan ben je niet solidair met de ander. Dan deug je niet.
Wel of niet deugen
Wel of niet deugen: het nemen van het vaccin wordt dus gezien als een ethische kwestie. Het opleggen van een norm aan de ander roept echter zelf een groot ethisch probleem op, namelijk dat wij daarmee de ander ons eigen idee van de werkelijkheid dwingend opleggen. Mensen die zich laten vaccineren, proberen aan een bepaalde norm te voldoen en vinden dat anderen ook aan die norm moeten voldoen. Zij eisen vaccinatiesolidariteit. Als de coronacrisis iets blootlegt, is het dat wij de dupe zijn geworden van een meerderheid die andersdenkenden als immoreel betitelt.
De ‘affaire Pieter Omzigt‘ gaf al een voorproefje. Omtzigt heeft ervaren hoe men met andersdenkenden omgaat. Andersdenkenden moeten in toom worden gehouden. In het uitgelekte stuk bleek dat hij intern is uitgemaakt voor psychopaat, ziek en teringhond. Hij is niet alleen flink tegengewerkt maar op het partijbureau werden zelfs zijn foto’s verbrand of ‘versierd’ met Hitlersnorretjes. Omtzigt voelde zich niet veilig. Een verschrikkelijke cultuur onder partijgenoten, die vonden dat Omtzigt ‘gesensibiliseerd’ moest worden.
Deze tendens zien wij nu ook in de samenleving, als premier Mark Rutte ons voorhoudt dat niet het beleid, maar ons gedrag het probleem is. Daarom zijn we als bevolking permanent bezig de ander in een of ander moreel hokje te stoppen. Hij of zij deugt niet want houdt geen afstand, draagt geen mondkapje, krijgt meer dan twee mensen op bezoek en knuffelt zijn oma of opa. Daarmee is het normale gedrag tot een bedreiging geworden, tot een risico voor zichzelf en voor de ander.
De ander als bedreiging. De niet-gevaccineerde wordt anders gevonden en als bedreigend ervaren. Ook kinderen worden inmiddels gezien als bedreiging. En die bedreiging moet beheerst worden. En ieder die tegen is, moet eveneens ‘gesensibiliseerd’ worden, tot rede worden gebracht.
Maar de ander is niet de bedreiging. David Attenborough geeft het voorbeeld van zwarte en rode mieren: “If you collect 100 black ants and 100 fire ants and put them in a glass jar, nothing will happen. But if you take the jar, shake it violently and leave it on the table, the ants will start killing each other. Red believes that black is the enemy, while black believes that red is the enemy, when the real enemy is the person who shook the jar. The same is true in society. Men vs Women. Black vs White. Faith vs Science. Young vs Old. Etc …. Before we fight each other, we must ask ourselves: Who shook the jar?”
Laten we ervoor kiezen om elkaar niet als bedreiging zien!
Helaas is het idee dat het coronavirus kan worden verslagen een idee-fixe. Men kijkt dan niet verder dan Europa. Wereldwijd blijft het virus zich verspreiden. Men verdiept zich dan ook niet in de eigenschappen van het virus. Het coronavirus is een virus dat razendsnel muteert. En ook al zou elk individu wereldwijd gevaccineerd zijn, dan nog zou het virus voortleven in verschillende diersoorten, met de mogelijkheid om over te springen van dier naar mens. Het coronavirus zal onder ons blijven.
We zijn nu ruim een jaar verder en we zullen zoals we altijd al deden moeten leven met virussen. De mens is een verzameling cellen, bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. Dat maakt nieuwe virussen die van dier naar mens overspringen overigens niet minder gevaarlijk. Daar zullen we rekening mee moeten houden.
Het coronavirus zal overleven. Maar hoe overleven wij het coronavirus? (Samen)leven is meer dan overleven (2). In wat voor samenleving willen we leven?
De meeste mensen willen een samenleving met een zeker sociaal gemeenschapsgevoel, die niettemin ook ruimte geeft voor individuele vrijheid. We willen uiteindelijk hetzelfde. De meeste mensen zullen ermee instemmen dat we allemaal willen dat de ander en zijzelf gezond zijn en vinden dat je de ander niet mag schaden.
Als we kunnen zien dat iedereen hetzelfde wil bereiken, de positieve intentie achter ieders gedrag zien, dan kunnen we met elkaar in gesprek gaan over wat goed is voor jezelf en de ander. Dit betekent dat we een antwoord formuleren dat recht doet aan álle belangen in onze samenleving. Zodat onze maatschappij zich in een positieve richting ontwikkelt van meer vrijheid, gelijkwaardigheid en openheid in plaats van minder. Laten we daar samen naar streven. Niet alleen door nu voor elkaar het vaccin te nemen of een mondkapje op te doen: maatregelen waarvan bewezen is dat zij niet of niet afdoende werken – ook het vaccin niet. In Engeland loopt het aantal besmettingen alweer op door de laatste variant van het virus.
Laten we samen bouwen aan een samenleving waar we niet alleen samen tegen corona zijn, maar samen vóór iets groters zijn: samen zorg hebben voor elkaar, zorgzaamheid betonen aan mens en natuur.
(1) https://artsencollectief.nl/bouw-niet-je-eigen-gevangenis/
(2) ‘(Samen)leven is meer dan overleven’; in dit advies vraagt de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) – aan de hand van vier thema’s – aandacht voor dat wat in de crisissituatie onderbelicht blijft. Voor de vele sociale- en gezondheidsproblemen waar mensen door de crisis mee kampen. Bestaande problemen die door de crisis verscherpt zijn; nieuwe risico’s én kansen die door de crisis ontstaan.
Als je erover denkt om je te laten vaccineren, informeer je dan goed over de werking en bijwerkingen van de verschillende vaccins, zie: https://artsencollectief.nl/coronavaccins-bescherming-en-risicos