Je kunt zelf je eigen afweersysteem versterken

Versterk het afweersysteem, ook tegen Covid-19!

Het coronavirus heeft de wereld al meer dan een jaar in zijn greep. De meeste overheden hebben gekozen voor (gedeeltelijke) lockdowns en andere beperkende maatregelen, en zien vaccins als de enige oplossing. Zijn er ook andere mogelijkheden?

Rol van het immuunsysteem

Ons immuunsysteem, onderdeel van het zelfherstellend vermogen, is in principe in staat vrijwel ieder micro-organisme (bacteriën, schimmels, virussen etc.) in bedwang te houden en zo nodig te elimineren. Ook bij de coronapandemie blijkt het afweersysteem van de meeste mensen geen moeite te hebben met dit virus. Het overgrote deel van de mensen die erg ziek zijn geworden en die aan corona zijn gestorven, had een minder goede algemene conditie door leeftijd, overgewicht, of specifieke onderliggende aandoeningen zoals hart- en vaatziekten of chronische longaandoeningen. Minder dan 2% van iedereen die besmet raakt met het SARS-CoV2 virus moet worden opgenomen in het ziekenhuis. Van deze 2% heeft meer dan 94% van de patiënten 1 of meerdere van de genoemde risicofactoren.

Ongeveer 85% van de mensen die besmet zijn, werd niet of nauwelijks ziek en er zijn maar weinig kinderen die klachten ontwikkelden.[1] Van alle COVID-19 patiënten op de IC heeft 37% een BMI boven de 30 (obesitas) en 78% een BMI boven de 25 (overgewicht).[2]

Versterking van het afweersysteem

Alle levende organismen hebben afweermechanismen tegen mogelijke verstoorders van het natuurlijke evenwicht (de zg. homeostase). Zelfs planten produceren antibiotica en antivirale stoffen. Het immuunsysteem van de mens heeft zich in de loop van de evolutie ontwikkeld tot een ongelooflijk goed, complex en precies werkend mechanisme mede dankzij de ontelbare virussen die ons continu omringen en doordringen.

Net als alle andere onderdelen van ons lichaam moet ons afweersysteem  regelmatig getraind en gestimuleerd worden om in goede conditie te blijven. Spieren of hersenen die niet gebruikt worden, verliezen hun kracht. Zelfs botten kunnen nog sterker worden door ze te belasten. Met het immuunsysteem werkt dat net zo: dat wordt zwakker als het niet in contact komt met vreemde stoffen of micro-organismen. En het wordt sterker door dagelijkse training, oftewel door het ontmoeten van virussen en andere micro-organismen. Prof. Menno Jan Bouma noemt dit ‘microvaccinatie’, een toepasselijk woord in deze coronatijd.[3] Daarom is  een keertje verkouden zijn of koorts hebben daarom helemaal niet erg, het is vergelijkbaar met spierpijn na een krachttraining.

Het goede nieuws is dat we  ons natuurlijke afweersysteem zelf op een positieve manier beïnvloeden met onze leefstijl: die heeft een directe invloed op de kwaliteit ervan.

[1] https://lci.rivm.nl/richtlijnen/covid-19#index_Maatregelen

[2] https://stichting-nice.nl/COVID_rapport.pdf

[3] Ons afweersysteem in tijden van corona. De griepprik, vaccinatie en microvaccinatie. Interview door Robijn Tilanus met prof. Menno Jan Bouma. https://oost-online.nl/ons-afweersysteem-in-tijden-van-corona/

Leefstijl

Een gezonde leefstijl blijkt de meest effectieve manier te zijn om het zelfherstellend vermogen te ondersteunen en te stimuleren. Met de juiste informatie en begeleiding kunnen mensen zélf voor een gezondere leefstijl kiezen, wat niet alleen zeer kosteneffectief is maar ook een duurzame oplossing vormt, nu en in de toekomst.

70-90% van veel voorkomende aandoeningen als darmkanker, hart- en vaatziekten en diabetes hebben direct te maken met leefomstandigheden én leefstijl.[4] Actieve gezondheidsbevordering bij de behandeling van ziekte geeft ook veel winst. Recent Nederlands onderzoek naar de behandeling van diabetes type 2 met voedingsaanpassingen wijst uit dat bijna 90% van de behandelde mensen dankzij leefstijlaanpassingen kan stoppen met medicatie![5]

Ook is bewezen dat het eten van meer groenten en fruit de kans op ontwikkeling van type 2 suikerziekte verkleind.[6]

Er is ook bij de preventie en behandeling van corona enorm veel gezondheid te winnen met leefstijladviezen op het gebied van voeding, beweging, ontspanning en ook zingeving.

Met de oproep om vol in te zetten op leefstijl sluiten we aan bij een eerdere oproep aan het kabinet van Lifestyle4health, een samenwerkingsverband tussen TNO, het LMC en artsenorganisaties: “Als leefstijl ooit op de agenda zou moeten staan, dan is het nu. De cijfers liegen er niet om.

De overgrote meerderheid van de corona-geïnfecteerde patiënten op de IC heeft overgewicht, obesitas en/of een of meerdere aandoeningen.”[7]
De urgentie is groot: in 2020 had 50% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder matig of ernstig overgewicht (BMI hoger dan 25) en 13,9% obesitas (BMI hoger dan 30). Deze cijfers zijn gebaseerd op zelfrapportage van lengte en gewicht.[8]

Bewegen

Prof. Eric Scherder, de bekende Nederlandse voorvechter van bewegen, benoemt dat er lang voor corona al een andere pandemie aanwezig was, namelijk die van de ‘lichamelijke inactiviteit’. Al in 2012 is uit studies gebleken dat er per jaar wereldwijd 5,3 miljoen mensen overlijden aan ziekten die gerelateerd zijn aan lichamelijke inactiviteit: diabetes type 2, obesitas en hart- en vaatziekten. In vervolgstudies uit 2016 en 2019 werd dat beeld weer bevestigd: deze pandemie was niet gestopt.[9] Het gaat om dezelfde groep mensen die nu het meest kwetsbaar blijkt te zijn voor de complicaties van Covid-19. Wie te weinig beweegt, is extra kwetsbaar voor infecties.[10] Er is zelfs een nieuw begrip door ontstaan: ‘zitdoden’. Bewegen is dus letterlijk van levensbelang. Of het nu wandelen, fietsen, sporten, yoga, tai chi etc. is, bewegen versterkt niet alleen de spieren, botten en vaten, maar verbetert ook de hersenfuncties (preventie van dementie) en de stemming. Bewegen gaat depressies tegen en kan ze verminderen![11]

Ademhaling

Het is evident dat een goede ademhaling – voldoende opname van zuurstof en uitademing van kooldioxide – essentieel is voor onze gezondheid. Chronisch tekort aan zuurstof kan tot allerlei ziekten, zelfs kanker leiden,  en verzwakt het immuunsysteem. Is het toeval dat de coronapandemie begon in streken met veel luchtvervuiling, Wuhan en de Povlakte? In de praktijk hebben veel mensen problemen met hun ademhaling. Naast astma, hyperventilatie en COPD blijkt 6-10% van de Nederlandse bevolking allerlei klachten te hebben die veroorzaakt worden door zogenaamd disfunctioneel ademen.[12]^{, [13]}

Gezonde frisse lucht, goede ventilatie, ontspanning en ademhalingsoefeningen versterken onze weerstand. Een extra reden om buiten te sporten en te bewegen is dat de kans op besmetting in de buitenlucht zeer klein is.[14]

Doe dan ademhalingsoefeningen; een verlaging van stress kan zorgen voor een sneller herstel. Ook kunnen specifieke ademhalingsoefeningen met een retentieperiode helpen om je afweersysteem te versterken. Kijk bijvoorbeeld eens naar de methode van Wim Hof.

Voeding

In juli 2020 verscheen er een voorwoord van hoofdredacteur Fiona Godlee in British Medical Journal, waarin zij de voedingsindustrie medeverantwoordelijk stelt voor de huidige pandemie.[15] Niet alleen verhoogt obesitas de kans op een ernstig verloop van deze ziekte, het is ook een grote factor bij tal van chronische aandoeningen zoals diabetes type 2, hoge bloeddruk en hart- en vaataandoeningen.

De obesitasepidemie hangt nauw samen met het overmatig gebruik van suiker en snel verteerbare koolhydraten, die veel in industrieel bewerkte voeding voorkomen en  afgebroken worden tot glucose. Een teveel aan glucose in het bloed wordt omgezet in glycogeen én vet.¹¹

Er is genoeg bekend over de ziekmakende invloed van (andere) toxische stoffen in ons milieu en voeding. Onlangs meldde prof. Bas Bloem, hoogleraar Neurologie in het Radboudumc, in een college dat toxische stoffen in onze voeding een belangrijke oorzaak zijn van de enorme toename van de ziekte van Parkinson.[16] Naar aanleiding van de coronacrisis adviseert de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS): Gemeenten moeten mogelijkheden krijgen om een teveel aan fastfoodwinkels of snackbars te weren. Ook pleiten we voor het invoeren van een suikertaks, btw-verlaging op gezond eten zoals fruit en groenten, en een verbod op reclame voor ongezond voedsel.[17]

Omgekeerd kan gezonde voeding, voornamelijk (liefst biologisch) groente en fruit,  voldoende water en het mijden van industrieel bewerkte voeding wonderen doen, ook voor onze weerstand.[18]

Vitamines en mineralen

Veel mensen hebben zonder het te weten chronische tekorten aan vitamines en mineralen, bijvoorbeeld een tekort aan vitamine C, vitamine D en zink, welke juist ons immuunsysteem ondersteunen. Daarmee zijn ze in veel gevallen meer vatbaar voor het ontstaan van een virusinfectie en bovendien zou een eenmaal opgelopen infectie door acute tekorten een ernstiger verloop en uitkomst kunnen krijgen. Op Zelfzorg Covid-19 lees je hoe je ervoor kunt zorgen dat er geen chronische en acute tekorten aan mineralen en vitamines zijn zodat je immuunsysteem optimaal kan functioneren. 

Stress en ontspanning

Prof. Bessel van der Kolk, de Nederlandse hoogleraar psychiatrie aan Harvard University, zei in het begin van de lockdown: ‘Being in a situation where you cannot do what you always do, where you’re basically rendered helpless, that’s the situation of trauma. The definition of trauma is being unable to do anything to change the situation. So, we’re all living under a pretty traumatic cloud right now and we don’t know what is going to happen and don’t know what we can do very well how to control it. So, the underlying thing that we control is our own reactions.’

De Amerikaanse celbioloog Bruce Lipton vertelt in zijn lezingen, gebaseerd op zijn boek Biology of belief, hoe ons herstelvermogen en immuunsysteem versterkt worden door rust en ontspanning. Op microscopisch niveau heeft hij kunnen aantonen dat cellen proberen te ‘vluchten’ van giftige stoffen en negatieve invloeden (chronische stress), en dat zij juist gedijen in een milieu waarin gezonde voeding aanwezig is, rust en liefde. Hetzelfde geldt voor hogere systemen, voor organen en organismen, dus ook voor de mens als geheel. Angst verkrampt en vernauwt ons bewustzijn, terwijl vertrouwen, ontspanning en veiligheid mensen helpen in hun groei en genezingsproces.

Prof. Pierre Capel, emeritus-hoogleraar Immunologie,  laat in zijn boek Het emotionele DNA zien hoe onze emoties invloed hebben op het wel of niet aflezen van genen, op ons hele DNA en daarmee op ziekte en gezondheid. Kort gezegd: voortdurende stress remt de groei, verlaagt het bewustzijn en remt het immuunsysteem, terwijl liefde, vertrouwen en veiligheid de groei en ontwikkeling stimuleren, het bewustzijn verruimen, het immuunsysteem versterken en het zelfherstellend vermogen aanwakkeren.

Zingeving

Een van de redenen waarom mensen op het Japanse eiland Okinawa zo (gezond) oud worden – een op de duizend mensen is 100 jaar of ouder – is volgens de onderzoekers van de zogenaamde Blue Zones (afgebakende gebieden waarvan de bevolking een specifieke levensstijl en leefomgeving deelt en waar de mensen meetbaar langer leven) het begrip ‘ikigai’, dat zoiets betekent als ‘de reden om ’s morgens op te staan’. Het is de combinatie van het gevoel van verbondenheid,  van betekenis kunnen zijn voor anderen en iets te doen wat ertoe doet.

4] Willett, WC, Balancing life-style and genomics research for disease prevention, Science 2002

[5] Keer Diabetes2 Om, Stichting Voeding Leeft, onderzoek uitgevoerd onder leiding van dr. Nynke van der Zijl

[6] https://www.bmj.com/company/newsroom/higher-fruit-vegetable-and-whole-grain-intake-linked-to-lower-risk-of-diabetes/

[7] https://lifestyle4health.nl/algemeen/kamerbrief-covid-19-update-met-aandacht-voor-notitie-lifestyle4health-en-brief-arts-leefstijl/

[8] https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/huidige-situatie#node-overgewicht-volwassenen

[9] https://www.who.int/ncds/prevention/physical-activity/inactivity-global-health-problem/en/

[10] Hoogleraar Scherder: bewegen helpt echt tegen corona, Skipr, 13 oktober 2020

[11]M. Nyström, etal, (2015) Treating Major Depression with Physical Activity: A Systematic Overview with Recommendations, Cognitive Behaviour Therapy, 44:4, 341 352, DOI: 10.1080/16506073.2015.1015440

[12] Boulding, R., Stacey, R., Niven, R. & Fowler, S. J. Dysfunctional breathing: a review of the literature and proposal for classification. European Respiratory Review 2016; 25: 287-294.

[13] Mol, S.J.M. en Wetering, C.R. van, Onbegrepen klachten – Disfunctioneel ademen, TIG 2019-3, p. 159-162

[14] Slechts één op de duizend (0,1 procent) van de coronabesmettingen valt te herleiden naar contacten in de buitenlucht. Dat concludeert de Ierse gezondheidsdienst HPSC, die ruim 232.000 coronagevallen onder de loep nam. AD 6 april 2021

[15] Fiona Godlee editor in chief, Covid-19: What we eat matters all the more now, BMJ 2020;370:m2840 http://dx.doi.org/10.1136/bmj.m2840

[16] William Cortvriendt, Wat we zelf kunnen doen om corona te bestrijden, HP/De Tijd, 30 november 2020

[17] https://www.radboudumc.nl/nieuws/2021/college-over-parkinson

[18] https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/conclusies-belangrijk-onderzoek-naar-biologisch-eten-afgezwakt-onder-druk-van-onderzoeksinstituut-tno

Wil je weten wat je zelf kunt doen als je Covid-19 hebt opgelopen? Hier lees je 10 tips >

Of meer lezen over hoe je zorgt voor een optimale afweer? Hier een leefstijladvies!