Maurice de Hond plaatste onlangs een overzicht op zijn site van de technieken die het RIVM gebruikt om de effectiviteit van de coronavaccins beter voor te stellen dan ze in werkelijkheid zijn. Het artikel bracht nauwelijks een rimpeling teweeg in de dagelijkse stortvloed aan informatie. Dat was wat ons betreft onterecht. We zetten de gevonden technieken nog eens op een rij en dringen aan op verbetering. De RIVM-cijfers zouden op dezelfde manier getoetst moeten worden als wetenschappelijk onderzoek. Daarvoor doen we vier concrete verbetervoorstellen.
- Breng intercollegiale toetsing door onafhankelijke wetenschappers terug in de publicaties van het RIVM. Dit is gebruikelijk en essentieel voor de wetenschap.
- Zorg voor evidence based-publicaties op basis van internationaal onderzoek en niet alleen op basis van de eigen RIVM- of andere Nederlandse onderzoeken.
- Neem in de RIVM-rapporten een kritische beschouwing op van de gevonden resultaten, waarin ook de beperkingen staan van het eigen onderzoek.
- Stel de RIVM-data open-source beschikbaar, zodat er in transparantie wetenschap bedreven kan worden.
Als de cijfers van het RIVM kennelijk bepalend zijn voor onze vrijheid,
dan zijn presentatie en inhoud van deze cijfers iets
wat we uiterst secuur moeten onderzoeken.
De datapresentatie van de RIVM-rapporten is misschien niet het meest spannende onderwerp, maar heeft wel grote maatschappelijke gevolgen. Hugo de Jonge claimde op grond van het RIVM-rapport van 3 november jl. dat de vaccins de kans op ziekenhuisopname met een factor 17 verlagen, wat hem de drive gaf om aan heel de bevolking dit wondermiddel op te dringen, desnoods door mensen hun sport af te nemen. Als de cijfers van het RIVM kennelijk bepalend zijn voor onze vrijheid, dan zijn presentatie en inhoud van deze cijfers iets wat we uiterst secuur moeten onderzoeken. Maurice de Hond en zijn team zijn experts op het gebied van datapresentatie. Dit zijn de vijf technieken die zij in het genoemde overzicht blootlegden:
1) Het RIVM berekent de vaccineffectiviteit over langere periodes
Feit is dat de coronavaccins over de loop van de tijd hun vermogen verliezen om te doen wat ze moeten doen. Het is een neergaande lijn, waarbij het voor de beleidsmakers van belang is om te weten wat de vaccineffectiviteit op dit moment is, en wat in de nabije toekomst te verwachten valt.
Wat het RIVM echter doet, is de vaccineffectiviteit over een langere periode berekenen. De factor 17-verlaging van de kans op ziekenhuisopname na vaccinatie was gebaseerd op de periode van half juli tot eind oktober, dus op bijna drieënhalve maand. Daarmee maskeert het RIVM-rapport de afname van vaccineffectiviteit, die volgens ons begin november niet op 17 maar rond de factor 6 ligt, en dalende is.
2) Het RIVM voegt alle leeftijdsgroepen samen
Doordat jongeren een actiever immuunsysteem hebben, ontwikkelen zij een betere bescherming na vaccinatie. Ook zijn de jongeren recenter geprikt, waardoor de bescherming bij hen op dit moment nog relatief hoog is.
Wat het RIVM doet is de groep ouderen – die hun vaccinaties begin 2021 ontvingen – bij de jongeren voegen voor het berekenen van de vaccineffectiviteit. Hierdoor maskeert het RIVM de afgenomen bescherming bij de groep waarvoor die bescherming er het meest toe doet: de ouderen.
3) Het RIVM verbergt de trends
Bij het vernieuwen van de informatie laat het RIVM het verloop achterwege. Neem bijvoorbeeld de vaccinatiestatus van de personen die positief testen op een PCR-test. Iedere week publiceert het RIVM een nieuw staafdiagram van de afgelopen vijf weken, maar laat niet de veranderingen zien ten opzichte van de periode daarvoor. Dit is een vreemde gang van zaken. Stel dat het RIVM niet meer de dagelijks besmettingscijfers zou publiceren, maar eens per week een gemiddelde over de afgelopen vijf weken. Niemand zou dat toch accepteren? Dat is echter precies wat er gebeurt bij de vaccinatiestatus van de positief geteste personen:
Hierboven zijn de grafieken van juli – augustus en die van oktober – november 2021 van de positief geteste personen onder elkaar gezet. Zoals te zien, verandert er veel in de loop van deze periode. Het aantal positieve PCR-testen neemt toe, er wordt meer getest bij zowel kinderen als ouderen, en niet onbelangrijk: het aandeel van de gevaccineerden neemt toe. Het lijkt voor de kans op een positieve test niet meer uit te maken of je geprikt bent of niet. Al deze veranderingen zijn van belang als je beleid moet maken. Het RIVM maakt de ontwikkeling van de cijfers echter onvoldoende inzichtelijk.
4) Het RIVM verbergt afwijkende waarden
Covid-19 is vooral een ziekte die kwetsbare ouderen treft, dus de statistieken zijn voor deze groep het meest van belang. Het valt echter niet mee om precieze data uit het RIVM-rapport te halen. De grafieken zijn klein en onvolledig.
Hiernaast is de vaccinstatus te zien van de mensen die opgenomen werden in het ziekenhuis vanwege Covid-19. Op de x-as staat de datum, op de y-as het aantal ziekenhuisopnames (RIVM-rapport 18 november, pagina 4). De groene lijn is die van de gevaccineerde mensen, de rode lijn van de ongevaccineerde mensen.
Hoewel het rapportage betreft tot 14 november jl., houdt de grafiek rond 1 november op, omdat de data onvolledig zijn. Ook de neergaande lijn op het laatste deel ontstaat door onvolledige data. In de tekst claimt het RIVM dat een gevaccineerde 70-plusser een 7 keer zo lage kans heeft op een ziekenhuisopname, maar baseert zich op de cijfers over acht weken. Dat, terwijl in de grafiek te zien is dat de groene en de rode lijn vanaf oktober fors gaan wijken. Deze factor 7 moet dus begin november veel lager liggen, maar het RIVM maskeert dit door de vaccineffectiviteit over een langere periode te berekenen. Om maar een vergelijking te maken, de Belgen rapporteerden half oktober al dat voor de 65-plussers de bescherming van de coronavaccins tegen ziekenhuisopname gedaald was tot een factor 2,8.
5) De RIVM rapporten bevatten geen kritische bespreking
Als het RIVM claimt dat de bescherming van de coronavaccins nauwelijks is afgenomen, dan is dat afwijkend ten opzichte van de ons omringende landen, die wel een forse afname van de vaccineffectiviteit laten zien. In de rapportage van het RIVM zal je tevergeefs zoeken naar een verklaring voor dat verschil.
Een wetenschappelijk onderzoek heeft normaal gesproken een onderdeel ‘discussie’, waarin de gevonden resultaten worden afgezet tegen de heersende consensus, en ook de beperkingen van het eigen onderzoek worden genoemd. De RIVM-rapporten missen deze kritische beschouwing.
Het RIVM dient de beleidsmakers zo neutraal mogelijk te informeren over het verloop van de coronacrisis, maar dat zien we helaas niet terug in de datapresentatie. Het RIVM geeft een rooskleuriger beeld van de vaccineffectiviteit, dan op grond van de cijfers te rechtvaardigen is. Hierdoor kunnen politici en de andere beleidsmakers op het verkeerde been worden gezet, met grote maatschappelijke gevolg.
Hier wordt overigens niet het andere uiterste bepleit, dat de vaccins geheel geen effect zouden hebben. In het ziekenhuis liggen Covid-vatbaren, veelal oudere mensen met bijkomende ziekten, waarvan op dit moment ongeveer de helft geen coronavaccin heeft genomen. Als de ongevaccineerde Covid-vatbare mensen zich enkele maanden geleden wel hadden laten vaccineren, dan was een deel daarvan nu niet opgenomen geweest.
Daar tegenover staat dat veel van de wél gevaccineerde Covid-vatbaren die nu in het ziekenhuis liggen, zich de afgelopen weken veilig waanden met hun QR-code. Deze schijnveiligheid is één van de oorzaken van de huidige snelle stijging van de ziekenhuisopnames en had mogelijk voorkomen kunnen worden als er oog was geweest voor het bredere medisch kader in plaats van een politieke ramkoers richting QR-code-dwang.
Het effect van de vaccins meten bij de niet-Covid-vatbare groep
is te vergelijken met het uitdelen van anticonceptie aan vrouwelijke 60-plussers
en claimen dat het goed in staat is om zwangerschap te voorkomen.
Een gezonde dertiger of veertiger heeft nog altijd een zeer klein risico op ernstige ziekte bij een corona-infectie. Deze niet-Covid-vatbare groep, zal mét of zonder vaccinatie, vrijwel nooit in het ziekenhuis terecht komen. Het effect van de vaccins meten bij de niet-Covid-vatbare groep is te vergelijken met het uitdelen van anticonceptie aan vrouwelijke 60-plussers en claimen dat het goed in staat is om zwangerschap te voorkomen.
In plaats van te zeggen dat de ongevaccineerden (overigens ook steeds meer gevaccineerden) in het ziekenhuis komen, kan je dus beter stellen dat de Covid-vatbaren, de kwetsbare mensen met risicofactoren, in het ziekenhuis komen. Gevaccineerd of ongevaccineerd is in zekere zin een verkeerde tweedeling. Het is belangrijk deze nuance ook in de RIVM-rapporten door te voeren.