We lezen en horen momenteel veel over de druk in de zorg en dat de zorg het nu al niet meer aankan (zie artikel: ‘Gommers: zonder ingrijpen kabinet dreigt code zwart’), laat staan als er straks weer meer coronapatiënten komen. De teneur is dat de overheid op tijd moet ingrijpen met maatregelen en zorgen dat iedereen is gevaccineerd. Maar in werkelijkheid is de situatie complexer en de oplossing voor de problemen eveneens.
Het aantal coronapatiënten op de IC’s is groter dan precies een jaar geleden, maar nog steeds ver onder de getallen van de eerste en tweede golf. Hoewel lastig te achterhalen, is de huidige bezetting waarschijnlijk ook niet uitzonderlijk in vergelijking met eerdere griepgolven. Toch kraakt en piept het nog steeds en moeten operaties soms nog worden uitgesteld. Die problemen in de zorg zijn niet van vandaag of gisteren. Bij vorige griepgolven was de druk op de IC’s ook fors. De Nederlandse IC-zorg is niet ruim bemeten. Het aantal beschikbare IC-bedden (inclusief personeel) per 100.000 inwoners in ons land is de helft van het Europese gemiddelde: 5 van 11,5 gemiddeld. Onze oosterburen hebben er zelfs 30.
Die situatie lijkt ons nu op te breken. Het grootste probleem is niet een tekort aan IC-bedden, maar een tekort aan personeel, zoals Gommers aangeeft. Dit probleem is niet van de afgelopen twee jaar, maar heeft zich langzaam opgebouwd. De werkdruk is steeds meer toegenomen wat zorgt voor een uitstroom van verpleegkundigen. Ook de instroom via de opleidingen laat te wensen over. Onderwijsbestuurders letten vooral op het aantal nieuwe studenten en de kwaliteit van het onderwijs komt op de tweede of misschien wel de derde plaats. Het onderwijs sluit te weinig aan bij de praktijk. En deze lijst is nog niet uitputtend. De leegloop van de zorg is een steeds nijpender probleem. Het is dan ook verbazingwekkend en krom om dit probleem door middel van vaccinaties of extra maatregelen op te willen lossen. Bovendien, het is zeer de vraag of dit mogelijk zal blijken.
Stel dat deze ongevaccineerden in gelijke mate in ziekenhuizen terecht zullen komen als de 17 miljoen ongevaccineerden een jaar terug, dan ligt het niet voor de hand dat de absolute getallen zelfs maar in de buurt zullen komen van de pieken in de eerste en tweede golf. Maar als het nu al krap is, zal elke toename van patiënten op de IC voor nog meer problemen zorgen.
Daarbij komt nog dat het zeer voor de hand ligt dat de effectiviteit van de vaccins zal afnemen, zoals we nu ook al in Israël zien. Samen met een evt. griepgolf dit najaar zou dit op korte termijn best een grote belasting van de IC’s kunnen betekenen; inderdaad de gevreesde code zwart. Niet omdat er geen IC-bedden zijn (in theorie is opschalen mogelijk) of omdat wij ons slecht hebben gedragen, maar omdat de overheid en de onderwijsinstellingen hebben gefaald om te zorgen voor gemotiveerd en goed opgeleid personeel.
Wij zien daarom veel meer waarde in een bredere aanpak van de problemen in de zorg. Wat het personeel betreft: onderwijs wordt niet beter van alleen maar geldinjecties. Er is een hele reeks van onconventionele maatregelen denkbaar die het roer kunnen omgooien. Zoals de beloning van bestuurders en docenten afhankelijk maken van de uitstroom, een veel betere aansluiting tussen de opleiding en de praktijk, stel stagebegeleiders aan die zelf werken in het onderwijs etc. En wie begrijpt precies de enorme discrepantie tussen het salaris van een verpleegkundige en van een arts? Als laatste knuppel in het hoenderhok willen we ook het belang noemen van het op vroege leeftijd aanleren van een gezonde leefstijl. In Nederland heeft inmiddels 50% van de volwassen bevolking overgewicht. Dit blijkt ook het meest voorkomende kenmerk te zijn van de patiënten met Covid op de IC (zo’n 80 procent!). De obesitaspandemie is ernstig en tot nu toe onderbelicht. Kortom, het is waar dat het niet goed gaat in de zorg, maar de reden daarvoor is niet in de eerste plaats gelegen in de coronapandemie. En de oplossing van dit probleem moeten we evenmin zoeken in het verzwaren van coronamaatregelen of het vergroten van de druk om te vaccineren.
Het Artsen Collectief vindt het schadelijk dat het falend zorgbeleid van de afgelopen decennia aangegrepen lijkt te worden voor het langdurig inperken van grondrechten en voor ondemocratische wetswijzigingen. Zelfs recent nog werd de intensieve zorg verder afgeschaald en in juli ’21 zijn de CAO-salarisonderhandelingen van verpleegkundigen muurvast gelopen. Terwijl pandemieën al lang verwacht werden, bleef in Nederland jarenlang een schaarstemodel voor de zorg gelden.
Meer lezen over onze visie over het capaciteitsprobleem in de zorg? Lees het artikel ‘Bereidt Nederland zich voor op nieuwe vuurproef?’